Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

2-КЕЙС: Бошланғич синф ўқувчиларининг луғат бойлигини ошириш масаласи
122
Кириш. Бошланғич синфнинг ҳар бир босқичда доимий бажарилиши зарур муҳим иш тури луғат билан ишлашдир.

Луғат билан ишлаш давлат таълим стандартида белгилаб қўйилган. Ҳар бир синф она тили дарслигининг охирида луғат берилган. Бу эса луғат устида ишлашнинг масъулиятлилигини белгилайди. Умуман тилшуносликнинг катта бўлими лексикология яна ўз ичида лексикография, фразеология ҳам сўз маъноси билан шуғулланади. Ҳозирги кунда фақат тилшуносликка доир бир неча луғатлар – “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”, “Ўзбек тили фразеологиясининг изоҳли луғати”, “Ўзбек тилининг имло луғати”, “Ўзбек тилининг изоҳли синонимлар луғати”, “Ўзбек тилининг паронимлар луғати”, “Ўзбек тилининг морфемик луғати” ва яна бошқа луғатларга эгамиз.

Ўзбек тилининг луғати билан ишлаш зарурлиги шуни белгилайдики, бошланғич синф ўқувчиси ҳар бир она тили дарсида 4-6 сўз, ҳамма дарсларда бир кунда 8-10 янги сўзни ўрганиш талаб этилади. Сўз билан ишлашда ўқувчининг пухта ўзлаштирмаган сўз маъносига аниқлик киритиш, уларни маъноси яқин сўзлар билан қиёслаш, сўзнинг кинояли маъноси, кўп маънолилиги устида ишлаш, маъновий синонимларнинг маъно нозикликлари устида ишлаш, айрим фразеологик бирликлар, тасвирий ифодалар билан ишлаш зарурати келиб чиқади.

Адабий тилда ишлатилмайдиган сўзлардан ўқувчилар нутқини тозалаш ҳам муҳим вазифадир. Ўқувчилар луғатини бадиий асарларда учрайдиган янги сўзлар, четдан ўзлашган сўзлар, фанга доир атамалар билан бойитиш лозим.

Айнан ана шу масалаларни чуқур ўрганиш “Кейс стади”га асосланган ўқитиш технологиясининг асосий мақсади ҳисобланади. Ушбу технология амалий вазиятларни ҳал этиш жараёнида ўрганилган ўқув мавзуси бўйича билимларни мустаҳкамлашга, муаммоларни таҳлил қилиш ва қирраларни якка тартибда ёки гуруҳларда қабул қилиш кўникмаларини эгаллашга, ижодий ва ўрганиш қобилиятлари, мантиқий фикрлаш, нутқ ва муҳит шароитларига мослашиш қобилиятларини ривожлантиришга ҳамда қарорларни мустақил қабул қилишга ва ўз-ўзини назорат қилишга ёрдам беради.

Ушбу кейсни муваффақиятли амалга ошириш учун мавзу бўйича ҳақида билим ва кўникмаларга эга бўлиш зарур.

Тавсия этилган кейсни ечиш қуйидаги натижаларга эришишга имкон яратади:

• 
  ўзлаштирилган мавзу бўйича билимларни мустаҳкамлаш;
  

123

• 
  муаммонинг ҳамда қабул қилинган ечимнинг индивидуал ва гуруҳий таҳлилида билим ва кўникмаларни қайта топшириш;
  

• 
  мантиқий фикрлашни ривожлантириш;
  

• 
  мустақил равишда қарор қабул қилиш кўникмаларини эгаллаш;
  

• 
  ўқув ахборотларини ўзлаштириш даражасини текшириб кўриш.