Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Ўқитувчи ҳикояси. Бу метод асар муаллифи ҳақида маълумот беришда энг самарали ҳисобланади. Асар муаллифи шоир ва ёзувчилар ҳақида сўзлаб берилаётганда уларнинг портретлари, болалар учун ёзган асарлари намойиш этилса, ўқувчиларнинг муаллиф ижодига қизиқишлари ортади. Бошланғич синфда шоир, ёзувчиларнинг ўз тилидан ўқиган асарлари ёки улар ҳақида бошқалар айтган фикрларни магнит тасмасидан эшитттирилса ёки видео тасмадан кўрсатилиб, унга ўқитувчи ҳикояси қўшилса, дарснинг самарадорлиги янада ошади. Масалан, 4-синфда Ўзбекистон Республикаси Давлат Матҳияси айтилгач, А. Ориповнинг ўзи айтган ”Ўзбекистон” шеъри қўйиб эшиттирилиши мумкин.

Ўқитувчи ёзувчи ва шоирлар ҳақидаги маълумотларни ўқувчилар савиясига мос қилиб, ҳажонли қилиб ҳикоя қилса, ўқувчиларнинг бадиий асарни ўқишга ички истаги кучаяди, уларда китоб ўқишга муҳаббат ортади. Ёзувчи ҳақидаги маълумот 1-синфдан 4-синфга боргунга қадар кўпайтирилиб, чуқурлаштирилиб борилади.

Синфдан синфга кўчиш билан ёзувчи ҳаёти ва ижоди ҳақидаги ўқувчилар билими ортиб боради. Асар муаллифи билан таништиришга қўйилган талаблар ҳам кўпаяди. Ўқитувчи қисқа маълумот беришдан ёзувчи ҳаёти билан тўлиқроқ таништиришга ўтади. Бунда у кичик мактаб ёшидаги ўқувчиларнинг ёшига мос имкониятларни, улар ёзувчи билан қай даражада таниш эканлиги ва унинг асарларидан нималарни ўқиганлигини ҳисобга олади.

117

118
V. КЕЙСЛАР БАНКИ

1-КЕЙС: Ўқувчиларнинг ёзма ишида учрайдиган хатолар.


Кириш. Орфография грекча сўз бўлиб, тўғри ёзиш маъносини ифодалайди. Тилшуносликнинг орфография бўлими ёзма нутқни шакллантиради. Ёзма нутқни ифодалашда график ёзув орқали амалга оширилади. Ёзув орқали воқеа-ҳодисани кишиларга етказишда, ташкилотлар билан ёзма алоқа қилишда фақат графиканинг ўзи кифоя қилмайди, етарли бўлмайди. Ёзув орқали сўз - товуш қандай талаффуз қилинса, шундай ёзиш тушунилади. Тилнинг товуш таркиби ёзувга нисбатан мураккабдир. Бундай мураккаблик "Ўзбек тилининг орфоэпик луғати"да ўз аксини топган. Масалан, томоша, томаша, тамошо каби турлича талаффуз қилинади. Гўш, пас, Самарқанд сўзларига орфографик қоида асосида "т,д" ҳарфлари қўйиб ёзилади, томоша тузилиши қоидалаштирилган. Орфографик қоидалар ўзбек халқининг сўзлар ёзувини бир хил ёзма ифодалашни таъминлайди. Демак, орфография тилидаги сўз асос-негизлари ва қўшимчаларни ягона тарзда ёзиш қоидаларининг йиғиндисидир.

Бошланғич синфларда сўзниниг сатрга сиғмай қолган қисмини кейинги қаторга бўғинлаб кўчириб ёзишни, бунда бўғин ҳосил қилган бир унли ҳарфни олдинги қаторда қолдириб ва кейинги қаторга бўғинлаб кўчириб ёзишни, унда бўғин ҳосил қилган бир унли ҳарфни олдинги қаторда ва кейинги қаторга кўчириб ёзиб бўлмаслигини, гап бошида, шунингдек, кишилар исмида, ҳайвонларга қўйилган номларда бош ҳарф ишлатилишини билиш, сингил, кўнгил каби сўзларни бўғинга тўғри бўлиш, қўшма сўзларни ажратиб ёки қўшиб ёзишни, жуфт сўзларни чизиқча билан ёзишни ўргатишдек имловий вазифалар туради.

Айнан ана шу масалаларни чуқур ўрганиш “Кейс стади”га асосланган ўқитиш технологиясининг асосий мақсади ҳисобланади. Ушбу технология амалий вазиятларни ҳал этиш жараёнида ўрганилган ўқув мавзуси бўйича билимларни мустаҳкамлашга, муаммоларни таҳлил қилиш ва қирраларни якка тартибда ёки гуруҳларда қабул қилиш кўникмаларини эгаллашга, ижодий ва ўрганиш қобилиятлари, мантиқий фикрлаш, нутқ ва муҳит шароитларига мослашиш қобилиятларини ривожлантиришга ҳамда қарорларни мустақил қабул қилишга ва ўз-ўзини назорат қилишга ёрдам беради.

119
Ушбу кейсни муваффақиятли амалга ошириш учун мавзу бўйича ҳақида билим ва кўникмаларга эга бўлиш зарур.

Тавсия этилган кейсни ечиш қуйидаги натижаларга эришишга имкон яратади:

• 
  ўзлаштирилган мавзу бўйича билимларни мустаҳкамлаш;
  

• 
  муаммонинг ҳамда қабул қилинган ечимнинг индивидуал ва гуруҳий таҳлилида билим ва кўникмаларни қайта топшириш;
  

• 
  мантиқий фикрлашни ривожлантириш;
  

• 
  мустақил равишда қарор қабул қилиш кўникмаларини эгаллаш;
  

• 
  ўқув ахборотларини ўзлаштириш даражасини текшириб кўриш.