|
Ибора ва тасвирий ифодалар билан ишлаш
3-вазият
Ибора ва тасвирий иборалар ҳам лексик бирликдир. Ибора, тасвирий ифода, мақол, маталлар нутқимиз кўркидир. Кўнгли оқ, қўли очиқ, тепаси тикка бўлди, туянинг думи эрга текқанда, қизил қор ёққанда каби ибора ва ибора маталлар билан 3-4 синф ўқувчилари таништирилиши мумкин.
Ўқувчилар фикрлашини, тафаккурини ривожлантиришда 1-2 синфлар учун мантиқий машқлар қўл келади.
Мантиқий машқлар болаларнинг предмет ва атроф-муҳит ҳақидаги билимларини тартибга келтиради ва уларга тўғри фикрлаш усулларни ўргатади.
Предмет номлари ва белги билдирадиган сўларни гуруҳларга ажратиш. Идишлар номини, иш қуроллари, ўқув қуролларига берилган сўзларни гуруҳлаш ўқувчиларнинг ақлий фаолиятларини ривожлантиради.
Ўқувчи қанча сўз бойлигига эга бўлса, унинг оғзаки ва ёзма нутқи равон бўлади, мантиқий фикрлаши ривожланади.
125
Иборалар
|
Тасвирий ифодалар
|
|
|
|
|
АМАЛИЙ ВАЗИЯТНИ БОСҚИЧМА – БОСҚИЧ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ ВА ҲАЛ ЕТИШ БЎЙИЧА ТИНГЛОВЧИЛАРГА УСЛУБИЙ
КЎРСАТМАЛАР
Тингловчиларга йўриқнома
Иш босқичлари
|
|
Маслаҳатлар ва тавсияномалар
|
|
|
1. Кейс ва унинг ахборот
|
Аввало кейс билан танишинг. Мавзу ҳақида
|
таъминоти
|
билан
|
тушунча ҳосил қилиш учун бор бўлган бутун
|
танишиш
|
|
ахборотни диққат билан ўқиб чиқиш лозим.
|
|
|
Ўқиш пайтида вазиятни таҳлил қилишга
|
|
|
шошилманг
|
|
|
|
2. Берилган вазият билан
|
Маълумотларни яна бир маротаба диққат
|
танишиш
|
|
билан ўқиб чиқинг. Сиз учун муҳим бўлган
|
|
|
сатрларни белгиланг. Бир абзацдан иккинчи
|
|
|
абзацга ўтишдан олдин, уни икки уч маротаба
|
|
|
ўқиб мазмунига кириб борамиз. Кейсдаги
|
|
|
муҳим фикрларни қалам ёрдамида остини
|
|
|
чизиб қўйинг. Вазият тавсифида берилган
|
|
|
асосий тушунча ва ибораларга диққатингизни
|
|
|
жалб қилинг.
|
|
|
|
|
3.Муаммоли
|
вазиятни
|
Асосий муаммо ва кичик муаммоларга
|
таҳлил қилиш
|
|
диққатингизни жалб қилинг.
|
|
|
|
Асосий муаммо:: Луғат устида ишлаш
|
|
|
Қуйидаги саволларга жавоб беришга ҳаракат
|
|
|
қилинг.
|
|
|
|
|
1.Синонимлар билан қандай ишлайсиз?
|
|
|
2.Мантиқий машқлар қандай бўлади
|
|
|
3.Сўз маъноси нима?
|
|
|
|
4.Ибора ва тасвирий ифодалар билан ишлаш
|
|
|
Асосий
|
муаммонимага
|
қаратилганини
|
|
|
аниқланг. Муаммонинг асосий мазмунини
|
|
|
ажратиб олинг. Муаммоли вазиятни таҳлил
|
|
|
қилиш – объектнинг ҳолатини аниқланг,
|
|
|
асосийқирраларигаэътиборқаратинг,
|
|
|
муаммоли
|
вазиятнинг ҳамма
|
томонларини
|
|
|
|
|
|
|
126
|
|
|
|
|
таҳлил қилинг..
|
|
|
|
|
|
4. Муаммоли
|
вазиятни
|
Ушбу вазиятдан чиқиб кетиш ҳаракатларни
|
ечиш
|
усул
|
ва
|
излаб топиш мақсадида қуйида тақдим этилган
|
воситаларини
|
танлаш
|
“Муаммоли
|
вазият
|
Т-жадвал”ини
|
ҳамда асослаш
|
|
тўлдиришга киришинг. Муаммони ечиш учун
|
|
|
|
барча вазиятларни кўриб чиқинг, муқобил
|
|
|
|
вазиятни яратинг. Муаммонинг ечимини аниқ
|
|
|
|
вариантлардан танлаб олинг, муаммога аниқ
|
|
|
|
ечимини топинг. Жадвални тўлдиринг. Кейс
|
|
|
|
билан ишлаш натижаларини ёзма шаклда
|
|
|
|
илова этинг
|
|
|
|
|
|
|
|
|
“Муаммоли вазият » жадвали
Жадвални тўлдириш. Тингловчилар таққосланувчи жиҳатларни таърифлашади ва мувофиқ туркумлар тагига маълумотни тақсимлаб чиқадилар.
-
|
Синоним
|
|
|
Ибора
|
|
|
Тасвирий ифодалар
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3-КЕЙС: Савод ўргатиш даврида ўқишга ўргатишдаги муаммолар
Кириш. Биринчи синфларда товушларни ўргатиш. Товушни ҳарфга, ҳарфни товушга айлантириш деб ақлий фаолият амалга оширилади ёки товушни ҳарфга, ҳарфни товушга «таржима қилиш» деб тушунмоқ лозим. Ўқитишнинг бу усули таҳлил-таркиб товуш методи асосида амалга оширилади.
Таҳлил- таркиб товуш методи деганда нутқдан гапни, гапдан сўзни, сўздан бўғинни, бўғиндан сўз, сўздан гап, гапдан нутқ англашилади. Бу метод С.П. Редазубов томонидан мукаммал ишланган. Бу усул ўзбек олимларидан К. Абдуллаева, К.Қосимова, Й.Абдуллаевлар томонидан ёритилган.
Айнан ана шу масалаларни чуқур ўрганиш “Кейс стади”га асосланаган ўқитиш технологиясининг асосий мақсади ҳисобланади. Ушбу технология амалий вазиятларни ҳал этиш жараёнида ўрганилган ўқув мавзуси бўйича билимларни мустаҳкамлашга, муаммоларни таҳлил қилиш ва қирраларни якка тартибда ёки гуруҳларда қабул қилиш кўникмаларини эгаллашга, ижодий ва ўрганиш қобилиятлари, мантиқий фикрлаш, нутқ ва
127
муҳит шароитларига мослашиш қобилиятларини ривожлантиришга ҳамда қарорларни мустақил қабул қилишга ва ўз-ўзини назорат қилишга ёрдам беради.
Ушбу кейсни муваффақиятли амалга ошириш учун мавзу бўйича ҳақида билим ва кўникмаларга эга бўлиш зарур.
Тавсия этилган кейсни ечиш қуйидаги натижаларга эришишга имкон яратади:
ўзлаштирилган мавзу бўйича билимларни мустаҳкамлаш;
муаммонинг ҳамда қабул қилинган ечимнинг индивидуал ва гуруҳий таҳлилида билим ва кўникмаларни қайта топшириш;
мантиқий фикрлашни ривожлантириш;
мустақил равишда қарор қабул қилиш кўникмаларини эгаллаш;
ўқув ахборотларини ўзлаштириш даражасини текшириб кўриш.
Дикция турлари.
1-вазият.
Уларнинг оҳангдорлигини таъминлашда «солфеджио»га боғлаш мумкин: до, ре, ми, фа, сол, ля, си - а, о, ў, у, э, и, а, и, у, у, а.
С, ш, иштирок этган сўзларни такрор талаффуз қилиш сира, шира,.
Секиндан тезлатиш.
Тез айтишдан фойдаланиш: Олимдан олма олдингми? Ғани ғилдиракни ғизиллатиб ғилдиратди.
Хўр билан ўқитиш, санаш оҳанги билан ўқиш: Бир-га,икки-ни, бир-на, икки-зи, уч-ра.
Нутқ ўстириш усуллари.
2-вазият.
Болалар нутқидаги камчиликларни тўғрилаш.
Луғатини бойитиш.
Сўз маъноларини изоҳлаш.
Йиғиқ гапни ёйиқ гапга, содда гапни қўшма гапга айлантириш.
Яқин маъноли сўз танлаш (синоним топиш).
Расмга қараб кичик ҳикоя тузиш.
Логопед ёрдамида ташкил.
128
АМАЛИЙ ВАЗИЯТНИ БОСҚИЧМА – БОСҚИЧ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ ВА ҲАЛ ЭТИШ БЎЙИЧА ТИНЛОВЧИЛАРГА УСЛУБИЙ
КЎРСАТМАЛАР
Do'stlaringiz bilan baham: |
