Мавзу: Юқори аниқликда бурчак ўлчашда хатолар манбаи

МАВЗУ: Ўлчаш ва ўлчаш хатоликлари.

Режа:

1. Ўлчаш хатолари назариясининг вазифалари. Ўлчашлар ва уларнинг турлари.

2. Ўлчаш хатолари ва турлари: систематик, тасоддифий ва қўпол хатолар.

3. Ўлчаш хатолари назариясининг вазифалари. Тасоддифий хато хоссалари.

4. Арифметик ўрта миқдор принципи. Ўлчаш аниқлигини бахолаш.

5. Ўрта квадратик хато, чекли хато, ўрта квадратик нисбий хато, хақиқий нисбий хато, ўртача нисбий хато, чекли нисбий хато.

Геодезик ишларни бажаришнинг асосий қисми ўлчашлардан иборатдир.

Геодезик ишларни бажаришнинг асосий қисми ўлчашлардан иборатдир.

Ўлчашлар асосан икки турга бўлинади
Бавосита
Бевосита

Бевосита ўлчашда ўлчов бирлиги ҳисобланувчи асбоб ўлчанаётган объектга таққосланади. Масалан, жойда масофани пўлат лента билан ўлчаш, горизонтал бурчакни теодолит билан ўлчаш, карта ёки планда икки нуқта орасидаги масофани чизғич билан, қоғозда туташ чизиқлар орасидаги горизонтал бурчакни транспортир билан ўлчаш бевосита ўлчаш бўлиб ҳисобланади.

Бевосита ўлчашда ўлчов бирлиги ҳисобланувчи асбоб ўлчанаётган объектга таққосланади. Масалан, жойда масофани пўлат лента билан ўлчаш, горизонтал бурчакни теодолит билан ўлчаш, карта ёки планда икки нуқта орасидаги масофани чизғич билан, қоғозда туташ чизиқлар орасидаги горизонтал бурчакни транспортир билан ўлчаш бевосита ўлчаш бўлиб ҳисобланади.

Бавосита ўлчашда объект бевосита ўлчанмасдан балки унинг катталиги бошқа ўлчаш натижаларидан фойдаланиб аниқланади. Масалан, айлананинг радиуси маълум бўлганда, айлананинг узунлигини L = 2πR формуласидан фойдаланиб аниқлаш мумкин.

Бавосита ўлчашда объект бевосита ўлчанмасдан балки унинг катталиги бошқа ўлчаш натижаларидан фойдаланиб аниқланади. Масалан, айлананинг радиуси маълум бўлганда, айлананинг узунлигини L = 2πR формуласидан фойдаланиб аниқлаш мумкин.