Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

АКСИОЛОГИЯ – (юнон. axio – қадрият ва logos – фан, таълимот) атамаси илмий билимлар соҳасига ўтган асрнинг иккинчи ярмида, немис қадриятшуноси Э.Гартман ва француз олими П.Лапи томонидан киритилган. Уни қадриятлар ҳақидаги фан ёки тўғридан–тўғри “Қадриятшунослик”, деб аташ мумкин. «Қадрият» мазкур фан учун унга ном берган асосий тушунчадир. А. – аксиологик онг, қадрлаш туйғуси, қадриятларни ўрганиш, қадриятли ёндашув ва б. асосида тўпланган қадриятлар тўғрисидаги билимлар. У яқингача, муайян фалсафий фан даражасига етган илмий система сифатида, яхлит ҳолатда баён қилинмаган эди.
Собиқ иттифоқда, 60–йилларгача, бу соҳада тадқиқотлар олиб борилмади, 90–йилларгача фалсафий қўлланма ва дарсликларда ҳам алоҳида мавзу сифатида ўз ўрнини топмади.
Ҳозирги пайтда, республикамизда фалсафий билимлар системаига умуминсоний қараш вужудга келаётганлиги сабабли, аксиологияга нисбатан ижобий жараёнлар кечмоқда. Қадриятлар мавзусига катта эътибор берилмоқда. Мустақилликни мустаҳкамлаш, республикада умуминсоний қадриятларга асосланган янги демократик жамият қуриш жараёни қадриятлар мавзсини долзарблаштириб юборди. Ўтиш даврида қадриятларни қайта баҳолаш, азалий шарқона қадриятларни тиклаш, асраб–авайлаш ва келажак авлодларга мерос қолдириш, реформа ва ўзгаришларнинг қадриятли мезонларини аниқлаш, муаммоларни ҳал қилишнинг ана шу мезонларга мос усулларини қўллаш каби масалалар пайдо бўлди. Уларни ечиш аксиологик мавзуларни кун тартибига қўя бошлади.
Мустақиллик янги қадриятлар системаини тақазо қилади. Ана шу зарурият қадриятларни қайта баҳолаш, юртимизда шарқона азалий қадриятлар ва умуминсоний жиҳатлар акс этган ҳаёт тарзини шакллантириш жараёни билан уйғунлашиб кетди. Ушбу ҳол изланишлар манбаи бўлди, бу борада, мақола, рисола, китоблар ва диссертациялар ёзила бошланди. А.нинг юртимиздаги ривожланиш жараёни тадқиқотлар доирасини кенгайтиришни, мавзунинг турли қирраларини, илмий, назарий ва амалий жиҳатдан, таҳлил қилишни заруриятга айлантиради. Бу йўналишдаги тадқиқот ва изланшилар мавзунинг янги қирраларини очиб беришга имкон яратади.