Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

 
Адабиётлар: 
1.
Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти ва ўқув дастури. –Тошкент: 1999. № 6.
2.
Орипов Б. Т. Дарсларнинг самарадорлигини ошириш йўллари. –Тошкент: 1983.

---

326 
ЎЗБЕКИСТОНДА МИЛЛАТЛАРАРО ТОТУВЛИК 
Р.Ш.Умарова, С.С.Ахмадхонов – талаба 
Тошкент автомобил йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва эксплуатацияси институти. 
 
Маълумки, “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг 
бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”нинг бешинчи йўналиши айнан 
диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни таъминлаш масаласига бағишлангани 
мамлакат Президенти ва ҳукуматининг халқаро ҳужжатларда белгиланган умуминсоний 
вазифаларга қаратаётгани юксак эътиборининг намунаси ҳамдир.
Қолаверса, Президент Шавкат Мирзиёев 2017 йил 19 сентябрда Бирлашган Миллатлар 
Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик” деб 
номланган махсус резолюция қабул қилиш ташаббуси билан чиққани жаҳон ҳамжамиятининг 
диққатини тортган эди. Мазкур ҳужжат барчанинг таълим олиш ҳуқуқини таъминлаш, 
саводсизлик ва жаҳолатга барҳам беришга кўмаклашиш, энг муҳими, бағрикенглик ва ўзаро 
ҳурматни қарор топтириш, диний эркинликни таъминлашга қаратилгани билан эътиборга 
моликдир. Шунингдек,давлатимиз раҳбари Ш.Мирзиёевнинг Ўзбекистон Республикаси 
Конституцияси қабул қилинганлигининг 27 йиллигига бағишланган “Конституция ва қонун 
устуворлиги ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамиятининг энг муҳим мезони” 
мавзусида маърузасида
“... бугунги кунда бағрикенглик инсоният томонидан эришилган энг катта ютуқлардан 
биридир. Бундан кейинги тараққиёт учун ҳам у муҳим омиллардан бўлиб қолаверади, виждон 
эркинлиги, миллатлараро тотувлик, динлараро бағрикенглик, мамлакатимизда ва хорижда 
фуқароларимизни кафолатли ҳимоя қилиш бундан буён ҳам давлат сиёсатининг устувор 
йўналишларидан бири бўлиб қолиш”
1
лиги таъкидланиши миллатлараро муносабатларимиз 
юксалтиришидан далолат беради. 
Дархақиқат, Ўзбекистонга этник гурухларнинг мамлакат бўйлаб тарқоқ яшашини 
ифодалайдиган кўп миллатлилик билан бир қаторда, муайян миллатлар вакилларининг алохида 
худудларида зич яшаш ҳолатини назарда тутадиган мулътимиллатлилик ҳам ҳосдир. Демак, 
оқилона ташкил этилган миллий сиёсат мамлакатимиз учун ҳам муҳим хаётий ахамиятга эга. 
Юқорида қайд қилинганидек, кўп миллатлилик мустақил ривожланиш йўлидан дадил олға 
бораётган Ўзбекистон учун ҳам хосдир. Агар 1897 йилда мамлакатимизнинг бугунги худудида 
70 миллат ва элат вакиллари яшаган бўлса, 1926 йилда уларнинг сони 91тага етди. Бугунги 
кунга келиб, уларнинг сони 136 та бўлиб. Ўзбекистон ахолиси таркибидаги улуши 20 фоизни 
ташкил қилади.
Маълумки, миллатлараро муносабатлар миллатлар, элатлар, этник грухларнинг ўзаро ва 
турли этнослар вакилларининг шахсларининг алоқаси, муносабатидек икки шаклда мавжуд 
бўлади. Стуктуравий нуқтаи назардан эса, у ижтимоий хаёти сохаларига мос равишда 
иқтисодий, ижтимоий, ижтимоий ва маънавий муносабатлар кўринишида намоён бўлади. 
Мазкур ҳолат биринчидан, жамият миллий тузулишининг таркибий қисми ҳисобланган
этносларнинг ижтимоий, ижтимоий-иқтисодий маданий эҳтиёж ва манфатларини рўёбга 
чиқариш ва олдиндан кўриш, иккинчидан, миллатлараро муносабатларда кечаётган 
жараёнларни тўғри баҳолаш ҳамда мавжут муаммоларни ҳал қилишга қаратилган, комплекс 
характурга эга чора-тадбирларни ишлаб чиқишидек бир-бири билан узвий боғлиқ икки 
вазифани ҳал этишни тақоза этади. Уларнинг мувафақиятли ҳал қилиниши миллий хаётда 
кечаётган ўзгаришларининг характери ва йўналишини, назоратини ташкил этиш ва ечиш 
имкониятларини беради. 
Қайд этилган вазифаларнинг қандай мақсадларни кўзлаб хал этилиши эса моҳият-
эътибори билан стихиялиликка деярли ўрин қолдирмайдиган, ижобий ёки салбий мазмунга эга 
миллатлараро муносабатлар тилини шакллантириш асос бўлади. Хусусан, миллий тунгсизлик, 
ўзга миллатларга нисбатан беписантлик билан қараш, муайян холларда эса антагонизнинг 
устуворлиги миллатлараро муносабатларнинг салбий мазмунга эгалигидан далолат беради. 
1
Мирзиёев.Ш Конституция ва қонун устуворлиги –хуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамиятининг энг 
муҳим мезонидир. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг 27 йиллигига бағишланган 
тантанали маросимдаги маърузаси. 2019 йил 8-декабрь.Халқ сўзи, 2019. –-б.2.

---

327 
Миллатлараро 
муносабатлардаги 
барқарорлик 
ўз-ўзидан 
юзага 
келмайди.Мамлакатимизга нисбатан татбиқан олинганда эса, миллатлараро муносабатларнинг 
тенг хуқуқийлик, ўзаро хурмат, дўстлик ва ҳамкорликка асосланган ўзига хос сифатий холати 
миллатлараро тотувлик қарор топганини алоҳида қабул этиши лозим. Бошқача айтганда, 
оқилона ташкил этилган миллий сиёсат натижасида муайян кучлар аланга олишидан 
манфаатдор бўлган, мустабид тузум даврида, оқилона ташкил этилган миллий сиёсат 
натижасида муайян кучлар кучлар аланга олишидан манфаатдор бўлган, мустабир тузум 
даврида дарз кета бошлаган этник муносабатлар истиқлол туфайли мутлақо янги асосда ривож 
топди. 
Буни хорижлик мутахсислар ҳам эътироф этишмоқда. Япониялик олим Шен 
Вашанабекнинг фикрича, милатлараро муносабатлар билан боғлиқ муаммоларни ечшида уч 
хил йўл мавжуд. Биринчи АҚШ, Франция, Германия каби давлатларга хос бўлиб, у иқтисодий 
фаровонликни таъминлаш, турли этник гурухларнинг моддий эҳтиёжларини ҳар томонлама 
қондиришга асосланади. Ироқ, Афғонистон, собиқ Югославия каби мамлакатларда намоён 
бўлган иккинчи йўл зўрликка таяниши ва ҳар қандай миллийликни бостиришга интилиши 
билан ажралиб туради. Учинчи йўлнинг энг ёркин тимсоли Ўзбекистон бўлиб унда 
миллатлараро ҳамжиҳатликни таъминлашда миллийлик ва умуминсонийликнинг энг яхши 
жихатларини ўзида мужассам зтган маънавият, таълим, меҳр муруват каби қадриятлар негизи 
асосланиб, сиёсат олиб борилади.[2] 
Юқорида қайд қилинган тамойилларга асосланган ва оқилона ташкил этилган 
сиёсат туфайли миллатлардан қатьи назар, барча фуқаролари жамиятимиз ижтимоий-
ижтимоий, маьнавий ҳаётида фаол иштирок этиб, мустақиллигимизни мустаҳкамлаш йўлида 
самарали меҳнат қилиб келмоқда. Улар Ўзбекистонни ўз Ватан, тақдири Ўзбекистон тақдири 
туташ, ўз миллий маданиятлари ривожини Ўзбекистон тараққиётининг узвий қисми деб 
билмоқда. Фидокорона меҳнати ва ижтимоий ҳаётидиги фаол иштироки учун Ватанимизнинг 
олий мукофоти “Ўзбекистон қахрамони” унвони билан бир қаторда, рус, тожик, украин, қозоқ, 
корейс, араб мамлакатларига мансуб юртдошларимизнинг борлигига унинг ёрқин мисолидир.