Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

 

---

3-§. Кейинги тергов ҳаракатларининг ташкилий
ва тактик хусусиятлари 
Жабрланувчилар ва гувоҳларни сўроқ қилишдан ташқари терговнинг 
иккинчи босқичида терговга далил бўлувчи аҳамиятга молик маълумот-
ларни бериши мумкин бўлган бошқа шахслар сўроқ қилинади. 
Шу шахслар қаторида биринчи навбатда жабрланувчининг у билан 
битта участкада ишлаган, лекин бахтсиз ҳодиса гувоҳи бўлмаган ҳамкас-
блари сўроқ қилинади. Улар бажарилган ишларнинг хусусияти ҳақида, 
технологияга, техника хавфсизлиги қоидалари ва йўриқномаларга риоя 
этилган-этилмагани, мавжуд қоидаларга риоя этилиши устидан назорат-
нинг аҳволи хусусида, шунингдек, жабрланувчининг шахси, унинг мала-
каси ва тажрибаси бажарилган ишлар хусусиятига мувофиқлиги ҳақида 
сўроқ қилинадилар. 
Бахтсиз ҳодиса содир бўлган участка, смена, цех, ишлаб чиқариш 
раҳбарлари сўроқ қилинишлари керак. Улардан меҳнат жараёни қандай 
ташкил этилгани, жабрланувчига ишни ким томонидан буюрилгани, бахт-
сиз ҳодиса юз берган пайтда улар қаерда тургани, уларни қачон, ким ва 
қай тарзда ходимларга таништиргани, мазкур қоидаларга қандай риоя 
этилгани, уларнинг бажарилиши учун ким масъул эканлиги, хавфсизлик 
қоидаларига амалда риоя этиб келинганми, агар улар бузилган бўлса, нима 
туфайли бузилгани аниқлаштирилади. 
Техника хавфсизлиги қоидалари жиноий тарзда бузилгани тўғриси-
даги ишларни тергов қилишда фаолияти бахтсиз ҳодиса билан боғлиқ 
бўлинмалар ва хизматларнинг раҳбарлари (бош электрик, бош технолог ва 
ҳ.к.)ни сўроқдан четда қолдириб бўлмайди. Умуман корхона бўйича ва 
унинг айрим бўлинмаларида техника хавфсизлиги учун масъул шахслар 
ҳам сўроқ қилинади. Улардан бахтсиз ҳодисанинг сабаблари ҳақидаги, ба-
хтсиз ҳодиса муносабати билан ва меҳнатни муҳофаза қилишни кучайти-

---

риш учун кўрилган чоралар ҳақидаги маълумотлар аниқланади. 
Меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларига риоя этилиши устидан на-
зоратни бевосита амалга оширувчи шахслар ва корхонанинг бошқа ходи-
млари ҳам кўриб чиқилаётган тоифадаги ишлар бўйича гувоҳлар қатори-
да бўлишлари мумкин. Биринчи гуруҳга техника хавфсизлиги хизмати хо-
димлари, касаба уюшмаларининг меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича коми-
ссия аъзолари, касаба уюшмалари вилоят қўмиталарининг техник инспек-
торлари, давлат назорат органлари («Энергоназорат», “Саноатконтехназо-
рат” ва ҳ.к)нинг ходимлари киради. Кўрсатиб ўтилган мансабдор шахслар 
муайян бахтсиз ҳодиса билан боғлиқ ҳолатларни тушунтириб беришлари-
гина эмас, балки мазкур корхонадаги меҳнатни муҳофаза қилишнинг 
аҳволи ва илгари йўл қўйилган бузилишлар, шу муносабат билан кўрилган 
чоралар, уларнинг натижалари ҳақида ҳам маълумот беришлари мумкин. 
Мазкур ходимлардан шу корхонада амалда бўлган қоидалар, идоравий 
текшириш материалларидаги ноаниқликлар, ишлаб чиқаришни ташкил 
этиш хусусиятлари ва бошқа шу сингарилар ҳақида тушунтиришлар оли-
ниши мумкин. 
Бухгалтерия ходимларидан мазкур корхонада меҳнатни муҳофаза 
қилишга ажратилган маблағлар ҳақида, уларнинг сарфланиши, меҳнатни 
муҳофаза қилиш ва техника хавфсизлиги режасини амалга оширишнинг 
молиявий-моддий имкониятлари ҳақида маълумот олиш мумкин. 
Бундан ташқари, гувоҳлар тариқасида ишлаб чиқариш билан боғлиқ 
бўлмаган шахслар (жабрланувчининг қариндошлари, танишлари) ҳам 
сўроқ қилиниши мумкин. Меҳнат шароитидаги ноқулайликлар, техника 
хавфсизлиги қоидаларининг бузилишлари, етарлича тайёргарликсиз, ма-
лакасиз, йўл-йўриқлар берилмасдан ишни бажаришни топшириш ҳоллари 
ҳақида уларга жабрланувчи сўзлаган бўлиши эҳтимолдан ҳоли эмас. 
Меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларининг жиноий тарзда бузилиш-

---

лари тўғрисидаги жиноят ишларини тергов қилиш жараёнида терговчи 
кўпинча мутахассислар ёрдамига таянишига, суд-техника, суд-тиббиёт ва 
тиббий-меҳнат экспертизалари тайинлашига тўғри келади.