Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

91-м о д д а. Мутахассиснинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари


Мутахассис ўзининг нима мақсадда судга чақирилаётга­нини билиш, агар зиммасига юклатилган вазифани бажариш учун зарур билим ва малакага эга бўлмаса, ишни юритишда қатнашишдан бош тортиш ҳуқуқига эга.
Мутахассис суднинг чақируви бўйича келиши, ишни кў­ришда қатнашиши, фан, техника, санъат ёки ҳунар соҳасидаги билим ва малакасига асосланиб, ўз фикрини билдириши шарт.
Агар мутахассис суд узрсиз деб топган сабабларга кўра суд чақируви бўйича келмаса, унга энг кам иш ҳақининг беш бараваригача миқдорда жарима солиниши мумкин.

Судда иштирок этиш учун жалб этилган мутахассис процессда қатор процессуал ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга, масалан, мутахас­сис: ўзининг қандай мақсадда чақирилганлигини билиш; башарти тегишли билимларга эга бўлмаса, иш юритишда иштирок этишдан бош тортиш; ўзи иштирок этаётган процессуал ҳаракатларга оид иш материаллари билан танишиш; иштирок этаётган процессуал ҳаракатларга алоқадор арз ва мулоҳазалар билдириш; суднинг рух­сати билан саволлар бериш; суднинг ҳаракатлари устидан шикоят­лар келтириш ҳуқуқига эгадир.

Яна мутахассис қуйидаги мажбуриятларга амал қилиши дар­кор, жумладан, мутахассис: суднинг чақирувига биноан ҳозир бўлиши; суд муҳокамасини юритишда далилларни топиш ва мус­таҳкамлаш учун илмий-техника воситалари, махсус билим ва мала­касидан фойдаланган ҳолда иштирок этиши; иш бўйича ҳақиқатни аниқлаш учун аҳамиятли бўлган ҳолатларга эътиборни қаратиши; ўзи бажараётган ҳаракатлар бўйича тушунтиришлар бериши; низо­ни келиб чиқиш сабабларини аниқлаш ва уларни бартараф этиш чораларини ишлаб чиқишда судга ёрдам бериши; ишнинг суд маж­лиси вақтида тартибга риоя этиши ва иш юзасидан ўз малакасига асосланган ҳолда фикр бериши лозим.
Фуқаролик ишини кўраётган судга чақирилган мутахассис суд узрсиз топган сабабларга суд чақируви бўйича келмаса, унга энг кам иш ҳақининг беш бараваригача миқдорда жарима солиниши назарда тутилган (ФПКнинг 91-моддаси).
Мутахассиснинг фикри суд учун мажбурий бўлмайди, агар суд лозим топса, бошқа мутахассисларни жалб этишлари мумкин.
Фуқаролик процессуал қонунчилигида мутахассисга тегишли қатор қоидалар ўз ифодасини топган 26, 29, 35, 36, 90, 91, 112, 160, 195-моддалар ва бошқалар мавжуд.