Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

89-м о д д а. Суд бир неча эксперт тайинлаганида хулоса
бериш тартиби


Бир неча эксперт тайинланганида, улар ўзаро маслаҳатла­шишга ҳақлидирлар. Агар экспертлар умумий хулосага келса­лар, уларнинг ҳаммаси бир хулосани имзолайди. Агар кели­шувга эришилмаса, уларнинг ҳар бири алоҳида хулоса ёзади. Бундай ҳолда суд экспертлардан қўшимча тушунтириш­ларни талаб қилиши ёки бошқа экспертлар тайинлаши мумкин.


1. Эксперт (экспертлар)нинг фикри олинганидан сўнг суд улар олдига қўйилган саволларга жавоб олинган-олинмаганлиги, уларга берилган материаллардан қандай тўлиқ фойдаланганлигини, қилин­ган хулосаларнинг текшириш материалларига мувофиқ келишли­гини аниқлайди.
Экспертларнинг фикри қатъий бўлсагина исботлаш воситаси (далил) сифатида фойдаланилиши мумкин. Тахминий хулосалар­ни суднинг чиқарадиган қарорларининг асосига қушиб бўлмайди.
Далилларнинг текширилиши ва уларга баҳо берилиши тўғриси­да шуни айтиш керакки, суд томонидан далиллар сифатида қабул қилинадиган маълумотларнинг қандай шароитларда, қайси усулда олинганлигини текшириш муайян аҳамиятга эгадир.
Суд ҳақиқатни аниқлаш учун ишнинг барча ҳолатларини, тўп­ланган далилларни чуқур текшириши зарур, чунки ишнинг ҳақиқий ҳолатини ҳар томонлама текшириш принципининг (ФПКнинг 15-моддаси) бузилиши суд қарорини бекор қилиш учун асос бўлади.
Судга оид далилларнинг ҳақиқийлигини белгилаш мақсадлари­да биринчи инстанция суди далилларни бевосита текширади, судга маълум қилинган маълумотларнинг (гувоҳларнинг гувоҳликлари, ёзма ҳужжатларнинг) қанчалик тўғри бўлишлигини аниқлайди.
Суд тарафларнинг иштирокида далилларни текшириш натижа­сида уларга баҳо беради, яъни қандай ҳолатда, қандай фактлар ҳақиқатда рўй берганлиги тўғрисида хулоса чиқаради. ФПКнинг 67-моддасида кўрсатилганидек, суд далилларга ишдаги ҳамма ҳо­латларни суд мажлисида ҳар тарафлама тўлиқ ва ҳаққоний равишда кўриб чиқишга асосланган ўз ички ишончи бўйича, қонунга амал қилиб баҳо беради. Бу қонунда ҳеч қандай далил суд учун олдин­дан белгиланиб қўйилган кучга эга эмаслиги айтилади.
Далилларни ички ишонч бўйича баҳолаш тўғрисидаги қои­данинг маъноси далиллар сифатига келтирилган маълумотларнинг тўғри бўлиш-бўлмаслиги ва бу далиллар (воситалар) текшири­лаётган ҳолатларнинг ҳақиқатан содир бўлишлиги тўғрисидаги масалани судьяларнинг ўзлари ҳал қилишларини билдиради.
Суднинг далилни текшириш ва баҳолаш тўғрисидаги хулоса­лари ҳал қилув қарорининг асослантириш қисмида кўрсатилади (ФПКнинг 206-моддаси).