Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

327-м о д д а. Апелляция шикояти (протести) юзасидан
тушунтириш бериш (эътироз билдириш)


Ишда иштирок этувчи шахслар шикоят ёки протест юзаси­дан судга тушунтириш беришга (эътироз билдиришга) ҳақли­дирлар. Бу тушунтиришни (эътирозни) тасдиқлайдиган ҳуж­жатлар илова қилиб топширилади.
Тушунтириш (эътироз) ишда иштирок этувчи шахсларнинг сонига мутаносиб миқдорда нусхалари билан судга тақдим этилади. Бу нусхаларни суд ишда иштирок этувчи шахсларга топширади (юборади).


1. Фуқаролик процессуал ҳуқуқининг принципларига амал қил­ган ҳолда суд ишда иштирок этувчи шахсларга уларнинг процес­суал ҳуқуқ ва мажбуриятларини тушунтириш чораларини кўриши лозим. Шунинг учун, айниқса, биринчи инстанция суди ишни кўришда ва ундан кейинги суд босқичларида ишда иштирок этувчи шахсларга қандай процессуал ҳуқуқлардан фойдаланишга ҳақли эканлигини атрофлича тушунтириши лозим.
Ишда иштирок этувчи шахсларга, шу жумладан, прокурорга ҳам одил судловни тўғри амалга ошириш мақсадида биринчи инс­танция суди томонидан чиқарилган ҳал қилув қарорига нисбатан берилган шикоят (протест)га тушунтириш (эътироз) бериш ҳуқуқи белгиланган.
Ҳал қилув қарорининг апелляция инстанцияси судида мумкин қадар тўла текширилишини кўзлаб, қонунда (ФПКнинг 327-модда­си) ишда иштирок этувчи шахсларга апелляция шикояти (протести) юзасидан судга тушунтириш бериши, эътироз билдириши мумкин­лиги белгиланган. Бу тушунтиришларни (эътирозни) тасдиқлайди­ган ҳужжатлар унга илова қилинган ҳолда топширилади. Тушун­тириш (эътироз) нусхалари ишда иштирок этувчи шахсларнинг сонига мутаносиб равишда судга берилади.
Апелляция шикояти (протести) юзасидан эътироз билдириш мажбурий эмас. Аммо ишнинг апелляция инстанциясида кўрили­шида шахсан иштирок этиш мумкин бўлмаган ҳолларда бундай эътирознинг берилиши муҳим аҳамиятга эга бўлади.
2. Ишда иштирок этувчи шахслар шикоят ёки протест юзасидан тушунтиришларни ишни биринчи инстанцияда кўрган судга, агар иш апелляция инстанцияси судига юборилган бўлса, шу судга юборишга ҳақлидирлар. Апелляция шикояти (протести) бўйича тушунтириш суд ҳал қилув қарорини чиқариш учун маслаҳатхонага киргунга қадар юборилиши мумкин. Судга бериладиган тушунти­риш ва эътирозлар, албатта, ҳужжатлар билан асослантирилган бўлиши ва ушбу ҳужжатлар илова қилинган бўлиши талаб этилади.
3. Апелляция шикояти (протести) юзасидан тушунтириш бериш (эътироз билдириш) ҳақида Ўзбекистон Республикаси Олий судининг Пленум қарорида айтилишича, апелляция шикояти ёки протести юзасидан судга тушунтириш бериш (эътироз билдириш) ҳамда бу тушунтиришни (эътирозни) тасдиқлайдиган ҳужжатларни илова қилиб топшириш ФПКнинг 327-моддасига асосан ишда иштирок этувчи шахсларнинг ҳуқуқи эканлиги эътиборга олина­диган бўлса, мазкур ҳужжатларнинг биринчи инстанция судига тақдим этилмаганлиги ишни апелляция инстанцияси судига юбо­ришга тўсқинлик қилмайди.
Судлар шуни назарда тутишлари лозимки, шикоят (протест) юзасидан тушунтириш (эътироз) тақдим қилиш муайян муддат билан чекланган эмас, бироқ бу тушунтириш (эътироз) иш шикоят (протест) бўйича апелляция инстанцияси судида кўрилишидан олдин тақдим этилиши мумкин¹.