«Ўзбекистон давлати ва ҳУҚУҚи асослари» (8-синф) дарслиги бўйича саволлар ва жавоблар

Қорақалпоғистон Республикасининг қонунлари ҳудудларда қандай амал қилади?

Жавоб: Қорақалпоғистон Республикаси қонунлари Қорақалпоғистоннинг ҳудудида ижро этилиши шарт. Қорақалпоғистон Республикасининг қонунлари унинг ҳудудидагина амал қилади. Қонун шахсларга нисбатан амал қилади, яъни қонунлар ушбу ҳудуддаги барча субъектлар, яъни фуқаролар, юридик шахслар, давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар учун мажбурийдир. Лекин, истиснолар ҳам мавжуд. Масалан, Сайлов кодексининг талаблари фақат Ўзбекистон фуқароларига тегишлидир.

152. 
     Қонуннинг кучга кириши ва ўз кучини йўқотиши вақтларини айтиб беринг.
     

Жавоб: Қонун вақт бўйича қуйидаги тартибда кучга киради: расман эълон қилинганидан маълум муддат ўтгач; қонунда ёки махсус ҳужжатда кўрсатилган вақтдан бошлаб.
Қонун вақт бўйича қуйидаги тартибда кучини йўқотади: қонуннинг ўзида кўрсатилган муддат тугаган бўлса; ушбу қонун бекор қилиниши натижасида.
Қонуннинг орқага қайтиш кучи амалда кам қўлланилади. Ўзбекистонда жиноят ёки маъмурий жавобгарликни енгиллаштирувчи қонунлар айрим ҳолларда орқага қайтиш кучига эга бўлиши мумкин.

153. 
     Қонуннинг замонда ва маконда амал қилишини айтиб беринг.
     

Жавоб: Қонун замонда амал қилади, яъни қонун муайян муддат давомида амал қилади. Бу муддат қонунда кўрсатилган санадан бошланади.Қонун маконда амал қилади. Яъни, қонунлар мамлакатнинг барча ҳудудларида амал қилади.

154. 
     «Қонуности ҳужжатлари» деганда нимани тушунасиз?
     

Жавоб: Ўзбекистон Республикаси Президенти давлат бошлиғи сифатида фармонлар, фармойишлар ва қарорлар чиқаради. Улар Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунларига зид келмаслиги керак. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари хўжалик ва ижтимоий ҳаётнинг энг муҳим масалалари бўйича қабул қилинади. Улар, одат да, умумий хусусиятга ва ҳуқуқ нормаларига эга бўлиб, ҳуқуқ манбалари ҳисобланади.
Айрим ҳолларда ижро этувчи ҳокимият органларининг ҳужжатлари ушбу орган лар тизимидан ташқарида вужудга келувчи ижтимоий муносабатларни тартибга солади. Бундай ваколатлар Молия вазирлиги, Адлия вазирлиги, Марказий банк ва бошқа ташкилотлар фаолиятида кўринади. Қонун ости ҳужжатлари қонунлар асосида қабул қилинади: Президент фармонлари; Ҳукумат қарорлари; Бошқа ижроия органларнинг норматив ҳужжатлари; Ўзбекистонда вазирликлар ҳамда ташкилотларнинг, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига дахлдор норматив ҳужжатларни қайд этиш давлат тизими жорий этилган. Ушбу вазифа Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги зиммасига юклатилган.

155.