«Ўзбекистон давлати ва ҳУҚУҚи асослари» (8-синф) дарслиги бўйича саволлар ва жавоблар

Жазоланиш, жавобгарлик ва жазо деганда нимани нимани тушунасиз?

Жавоб: Жазога лойиқлик – бу ҳар қандай ҳуқуқбузарлик содир этган шахснинг ваколатли давлат органи томонидан жавобгарликка тортилиши, жазо эса ҳуқуқбузарлик содир этган шахсга нисбатан қўлланиладиган, ҳуқуқ бузарни муайян ҳуқуқ ва эркинликлардан маҳрум қилишдан иборат мажбурлов чорасидир.Юқорида айтиб ўтилганидек, жамият учун хавфли бўлган ҳар қандай қил миш ҳуқуқбузарлик дейилади.

164. 
     Ҳуқуқбузарликнинг қандай турлари мавжуд?
     

Жавоб: Ҳуқуқ нормалари барча ижтимоий муно сабатларни тартибга солади. Ҳуқуқбузарлик одатда 4 гуруҳга бўлинади: интизомий ҳуқуқбузарлик; фуқаролик ҳуқуқбузарлиги; маъмурий ҳуқуқбузарлик; жиноий ҳуқуқбузарлик.

165. 
     Интизомий ҳуқуқбузарлик билан фуқаролик ҳуқуқбузарлиги, маъмурий ҳуқуқбузарлик билан жиноий ҳуқуқбузарлик ўртасидаги фарқларни айтиб беринг.
     

Жавоб: Интизомий ҳуқуқбузарлик – хизмат бурчини бажариб турганда ҳар қандай меҳнатда мажбурий бўлган меҳнат тартиб-қоидаларининг ва раҳбарликка бўйсуниш тамойилларининг бузи лиши. Масалан, ишга, ўқишга кеч қолиш; ишга ёки ўқишга сабабсиз келмаслик ёки сабабсиз кетиб қолиш;ишга маст ҳолда, спиртли ичимликлар, наркотик моддалар истеъмол қил ган ҳолда келиш ва бошқалар.
Фуқаролик ҳуқуқбузарлиги – инсонларнинг мулкига ёки шахсига қарши қонунга хилоф ҳаракат (ёки ҳаракатсизлик) натижасида етказилган зарар. Масалан, бир шахсдан қарз олиб, уни вақтида қайтармаслик; шарт номаларни, мажбуриятларни бажармаслик ва бошқалар. Жиноий ҳуқуқбузарлик – жиноят содир этиш, яъни ўғрилик, талончилик,одам ўлдириш, ички ишлар ходимига қаршилик кўрсатиш ва бошқалар. Маъмурий ҳуқуқбузарлик – қонунга биноан маъмурий жавобгарликка тортиш назарда тутилган, фуқароларга, табиий муҳитга нисбатан (қасддан ёки эҳти ётсизликдан) содир этилган ҳаракат ёки ҳаракатсизлик. Масалан, майда безорилик; йўл ҳаракати ва транспорт воситаларидан фойдаланиш қоидалари;паспорт тизими ва қайд этиш қоидаси (ҳарбий ва паспортни рўйхатдан ўт казиш қоидалари); электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларини бузиш, атроф-муҳит ни, тарихий ва маданий ёдгорликларни муҳофаза қилиш соҳасидаги ҳу қуқ бузарликларни олиш мумкин.

166.