«Ўзбекистон давлати ва ҳУҚУҚи асослари» (8-синф) дарслиги бўйича саволлар ва жавоблар

Вояга етмаганлик тушунчасининг жиноят субъекти ёши тушунчасидан фарқи нимада?

Жавоб: Жиноят содир қилиш пайтида қонунда белгиланган ёшга етган шахсларгина жиноятнинг субъекти бўладилар. Қонун да белгиланган ёшга етмаган кичик ёшдагилар ўзларининг ёши, руҳий ва жисмоний ривожланиши жиҳатидан ўз қилмишлари учун ҳали тўла жавоб бера олмайдилар, ўз ҳаракат (ёки ҳаракатсизлик)ларини тўла бошқара олмайдилар. Ўн тўрт ёшга тўлмаганлар кичик ёшдагилар ҳисобланиб, ўз ҳа ракатларининг ижти моий хавфлилигини, жиноят эканлигини (жавобгарликни оғир лаштирадиган ҳолатларда қасд дан одам ўлдириш бундан мустасно) ҳали тўла анг лаб ета олмайди. Ўн тўрт ёшга тўлганлар эса айрим қилмишларнинг жиноят эканлигини англайди, ўз ҳара катларини тўла бошқара олади. Шунинг учун ЖКнинг 17-моддасида ўн тўрт ёшдан жиноят субъекти бўлиши мумкин бўлган жиноятларнинг рўйхати берилган.

208. 
     Вояга етмаганларга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш жазосини қўллаш тартибини айтиб беринг?
     

Жавоб: Умуман, озодликдан маҳрум қилиш 13 ёшдан бошлаб қўлланилади.Бунда жазоланувчиларнинг жинси ҳам эътиборга олинади. 18 ёшга тўлмаган эркакларга озодликдан маҳрум қилиш жазосини умумий ёки кучайтирилган тартибли тарбия колонияларида ўташ тайинланади. Қизларга нисбатан эса, жазони умумий тартибли тарбия колонияларида ўташ тайинланади. Суд вояга етмаганларга жазо тайинлашда, вояга етмаганларнинг ривожланганлик даражаси, турмуш шароити ва тарбиясини, соғлиғини, ката ёшдагиларнинг таъсирини, ўз хатти-ҳаракати аҳамиятини тўлиқ англамаслигини аниқласа, жазо мажбурий чора билан алмаштирилади.

209. 
     Жиноят қилгунига қадар ўн саккиз ёшга тўлмаган шахснинг жинояти ҳақидаги ишлар бўйича аниқланиши лозим бўлган ҳолатларни айтиб беринг.
     

Жавоб: Жиноят қилгунга қадар ўн саккиз ёшга тўлмаган шахснинг жинояти ҳақидаги ишлар бўйича қуйидагилар ҳам аниқланиши лозим:
1) айбланувчининг аниқ ёши (туғилган йили, ойи, куни);
2) унинг шахсига хос хусусиятлар ва саломатлиги ҳолати;
3) унинг турмуш ва тарбияланиш шароитлари;
4) катта ёшли далолатчилар ва бошқа иштирокчиларнинг бор ёки йўқлиги.

210.