Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

§17. XVI-XVIII ásirlerde Yaponiya

Reje:

1. 
   Yaponiya tarqaqlıq h’a’m puqaralar urısı da’wirinde
   
2. 
   Yaponiyanı birlestiriw ushın gu’res.
   
3. 
   Yaponiya Tokugavalar sёgunati da’wirinde
   
4. 
   Ekonomikalıq rawajlanıw. diyqanlardın’ qozg’alan’ları.
   

Tayanısh so’zler: Asikaga sёgunatı, O’z-ara urıslar, Oda Nabunaga, Toёtami Xideёsi, Tokugava İyeyasu, Tokugava, Sawdagerlik h’a’m o’nermentshilik, Nagasaki, Nagoya, Sakai, Qandzava, Xёgo, Fukuogo Takatada, “Eroy genraku”,
Yaponiya pıtırańqılıq hám puqaralar urısı dáwirinde. Jańa dáwirdi Yaponiya, “urısıp atırǵan wálayatlar dáwiri” atın alǵan ıdırawshılıq hám puqaralar urısı dáwirindegi Asikaga syogunlıǵınan (1467-1568) miyras etip aldı. Bul dáwir vassallardıń syogunǵa qarsı gúresleri menen ajıralıp turadı. Asikaga dinastiyasınan bolǵan syogunlar paytaxt Kioto ústinen qadaǵalawdi qoldan berdi, ol jerde qalanı ǵárezsiz basqarıwdıń kúshli sisteması qáliplesti. Jetekshilik endi wálayatlarǵa- knyaz`-daymiolarǵa ótti. Óz knyazlıqlarında olar xojalıq hám siyasiy turmıs ústinen tolıq qadaǵalawǵa ornatıwǵa háreket etti.

Bul dáwirde knyazlar dáramatlarınıń` qurami sezilerli darejede ózgerdi. Mısalı, iri feodal ruwı Sandyonisilardıń dáramadı erte orta ásirler dáwirinde ata miyras múlkten (syozennen) 50% artıǵıraqtı quraǵan bolsa, XVII ásir baslarinda 29%ke túsip ketti. Bul jaǵday knyazlardıń ónermentshilik, taw kán isleri hám sawdanı óz aymaqlarında hámde pútkil mámleket aymaǵında rawajlandırıwdan mápdar ekenligin belgilep berdi. 1549-jılı Omi wálayatındaǵı Isedera qalasındaǵı Kannodzi Budda ibadatxanasında mamlekette birinshi “erkin bazar” payda boldı hám oǵan ónermentlerdi hámde sawdagerlerdi tartıw maxsetinde bazar salıǵı biykar etildi. Sońıraq bunday bazarlar basqa jerlerde de payda boldı. Qıtay menen sırtqı sawda bajı tólew kórinisinde ámelge asırılıwına qaramastan, úlken dáramat keltiretuǵın edi.

1543-jılı Yaponiya jaǵalawlarına partugallardıń, altı jıldan soń bolsa ispanlardıń da payda bolıwı mámlekettegi keyingi siyasiy hám ekonomikalıq ortalıqqa sezilerli tásir etti. Olar mamleketke oq atar qurallardı alıp kirdi. Evropalılar alıp kelgen xristianliq dini de tarqala basladı. Shet elli sawdagerlerden oq atar qurallar satıp alıw hám ishki qarama-qarsılıqlarda Evropalılardan járdem alıwǵa úmit etken knyazlar xristianlıqtı qabıl etti hám óz vassalların da usınday jol tutıwǵa májbúr etti. Katolik dinin tarqatıw, ásirese, Kyusyu atawında keń tarqaldı hám bul jerde xristianlıq mektepleri hámde shirkewlerdi asha basladı. Óz-ara urıslar hám diyqanlardıń qozǵalańları feodallardıń ózine real qáwip tuwdırdı; sawda kapitalınıń tolıq is júritiwi ushın feodal sheklewler al ıp taslanıwı kerek edi. Yaponiyanıń shet elliler tárepinen basıp alınıw qáwpi jaqınlasıp kiyatırǵan edi.

Xonsyu atawı oraylıq bóliminiń feodallari – Oda Nabunaga (1534-1582), Toyotami Xideyosi (1536-1598) hám Tokugava Iyeyasular (1543-1600) birlesiwdiń baslawshıları bolıp tariyxqa kirdi.