Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

XVIII ásir baslarındaǵı Hindstan. Əsir baslarında Baburiyler imperiyası kúshli xalıq háreketleri tamam bola basladı. Bul processte juwmaqlawshı soqqını 1739-jılı Hindstanǵa bastırıp kirgen Iran húkimdarı Narir shax berdi. Deli ayanıshlı dárejede talandı. Boburiyler imperiyası quramına kirgen bárshe elatlar ózlerin ǵáresiz dep jaryaladı. Nadir shaxtıń basqınshılıǵınan soń, 1750-jıllardıń ekinshi yarımı hám 1760-jıllardıń baslarında Awganstan húkimdarı Ahmad shax Durraniydıń áskerleri Hindstanǵa bastırıp kirip, Deli hám onıń átirapın taladı. Baburiyler imperiyası ornında payda bolǵan mámleketler social-ekonomikalıq, siyasiy hám mádeniy rawajlanıwdıń túrli basqıshlarında edi. Jańa mámleketlerdiń kópshiligi territoriyası hám xalqı jaǵınan Evropa mámleketleri menen teńlese alatuǵın edi. Olardıń bazıları mámleket dúzilisi jaǵınan baburiyler imperiyasın anıq takrarlaǵan bolsa, basqaları ózine tán joldı izley basladı. Ulıwma Hindstannıń XVIII ásir awhalın zamanlasları awır, krizis jaǵdayda dep bahalaǵan. Jańa ǵárezsiz mámleketler ortasındaǵı urıslar qala hám awıllardı wayran qılıp, ekanomika hám sawdanıń rawajlanıwın toqtatıp qoyǵan edi. Ayırım shettegi mámleketlerde bolsa, ekonomika hám madeniy turmıs tez rawajlandı, sawda hám islep shıǵarıw ósti, kórkem arxetektura imaratları boy tikledi. Olardıń tınısh hám toqshılıq turmısına qáwip qońsılarınan emes, endi Hindstandaǵı isbilermenlik xızmetinen aymaqlardı basıp alıwǵa ótken evropalıq koloniyashılardan, tiykarınan anglichanlardan qáwip dónip turǵan edi. Hindstandaǵı aymaqlar ushın eki Evropa mámleketleri-Franciya hám Ullı Britaniya ortasındaǵı baseki jer júziniń úlken bólegin-Kanadadan Hindstanǵa shekem bolǵan aymaqtı óz ishine alǵan úlken qarsılaslıqtıń bir kórinisi edi. Eger hind jerleri ushın dáslepki gúreste francuzlardıń qolı bálent bolıp, olar anglichanlardıń qubladaǵı tiykarǵı tayanısh punkti-Madrastı iyelegen bolsa, keyinshelik tiykarınan Karnatik hám Haydarabat aymaqlarında alıp barǵan urıslarda olar kúshli jeńiliske ushradı. Jeti jıllıq (1756-1763) urıs nátiyjesinde Franciya Haydarobod hám Karnatikdegi tiykarǵı jerlerinen ayrıldı. XVIII ásir 50-60-jıllarda anglichanlardıń Bengaliyanı-rawajlanǵan awıl xojalıq walayatı, dun`yanıń belgili toqımashılıq orayın iyelep alıwları Jeti jıllıq urısta Franciyanıń jeńilisiniń tiykarǵı sebeplerinen biri edi. Bengaliyada jergilikli hákimler nominal hákimiyatı saqlap qalǵan bolsada, R.Klayv, G.Vansittart, U.Xeystings sıyaqlı gubernatorlar (Gubernatorlıq-Ullı Britaniya parlamenti tárepinen 1773-jılı engizilgen) bul jerdiń haqıqıy xojayınları edi. Bengaliyanıń iyeleniwi anglichanlarǵa hindlerdiń sharapatlı qalası Varanasi hám bay walayatlarınan biri Audnı talaw siyasatına jol ashıp berdi. U.Xeystings tárepinen baslanǵan Audnı talaw, onıń ornın iyelegen J.Shor (1793-1798) tárepinen dawam ettirildi.