Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Tovar-pul qatnasıqlarınıń ósiwi. Yaponiyada júz berip atırǵan social-ekonomikalıq processler feodal ekonomikasınıń qulaǵanlıǵınan hám tovar-pul qatnasıqları turaqlı rawajlanıp atırǵanlıǵınan derek beretuǵın edi. Tovar-pul qatnasıqlarınıń rawajlanıwı menen ishki qatlamlasıw processi tezlesti. XVIII ásirde-aq salıqlardı pul menen tólew baslanǵan edi. Áste-aqırın tólemler pul-ónim aralas formasını óte basladı. Pulǵa bolǵan zárúrlik diyxanlardıń sawda-sútxorlıq kapitalına baǵınıshlı bolıwǵa májbúr etti. Ash diyxanlardıń úlken bólimi kún kóriw sharasın izlep qalalarǵa ketetuǵın edi.

Sol waqıtlardaǵı yapon awıllarında bay diyqanlardıń kem sanlı, biraq ekonomikalıq kushli bolǵan qatlamı ósip bardı hám qalalı sawdagerler hámde sutxorlar qatarında kámbaǵal diyxanlardıń tiykarǵı bólimin ezip, jerlerin tartıp alatuǵın edi. Bular “gono”lar-bay diyxanlar hám “gosi”lar – jerlerin ózlerinde saqlap qalǵan, ápiwayı samuraylardan shıqqan jer iyeleri edi. Biraq tiykarǵı satıp alıwshılar, óz ónimdar jerlerin tez kóbeytirip baratırǵan hám diyqanlardı shóllerdi suriwge májbur etip atırǵan sawdagerler hámde sútxorlar edi.

Syogun ekanomikasındaǵı úlken ózgerislerge sebep bolǵan eń áhmiyetli faktor qala manufakturasınıń payda bolıwı edi. Birinshi manufakturalar XVIII ásir aqırlarında, aldın soya sousı hám vino tayarlaw sanaatında payda bola basladı. Sanaat islep shıǵarıwındaǵı dáslepki qádem XVIII-XIX ásirler shegarasında, Kiotoda birinshi toqıwshılıq ustaxanalarınıń jaratılıwı edi. Olarda da tiykarınan hayallar isleytuǵın edi, isbilermen-sawdager bolsa oǵan is haqı tóler edi. Tez arada toqımashılıq manufakturaları-toqıw hám jip iyiriw, sońıraq boyawshılıq hám gúlalshılıq boyınsha payda boldı. bul manufakturalardıń kópshiliginde jallanba jumısshılar miynet eter edi. Bul kárxanalardaǵı jumısshılar sanı 20-30- adamnan aspaytuǵın edi.

XVIII ásir ortalarında húkimdar klasstıń-onıń eń kóp sanlı toparı - samuraylardıń ishki qatlamlasıw processi sezilerli dárejede kúsheygen. Ásirese, roninlerdiń hám ápiwayı samuraylardıń qatlamlasıwı burjuaziyalıq qayta dún`yaǵa keliwi tez-tez júz berip atır edi. Qarızlarınan qutılmaqshı bolǵan, óz ekonomikalıq ahwalın jaqsılawǵa umtılǵan ápiwayı samuraylar, ózleriniń “dańq kodeksi”n buzıp sawda ete basladı, túrli mayda ónermentshilikti basladı.

Tokugavalar dáwiriniń aqırına kelip, knyazlıqlardıń bir ónim islep shıǵarıw boyınsha qánigelesiwi tolıq ornatıldı. Sol tárizde Kaga rayonı-lak, Tosa knyazlıǵı-qaǵaz, Sacuma knyazlıǵı-jip gezleme boyınsha qánigelesti. Solay etip, ayrıqsha aymaqlar ortasında miynettiń bólistiriliwi ulıwma milliy yapon bazarı jaratılıwına alıp keldi. Sonıń menen birge diyxanlar hám ónermentlerdiń zorlıq penen óz islep shıǵarıw qurallarınan ajıratılıwı hám islep shıǵarıw qurallarınıń kapitalǵa aylandırılıwı ǵárejettiń, kapitalistlik qatnasıqlar bórtiginiń rawajlanıwı ushın tiykar jarattı. Sońǵı Tokugavalar dáwirinde jallanba miynet sezilerli rol` oynay basladı.

Sorawlar:

1. 
   Yaponiyada pıtırańqılıq hám puqaralar urısı dáwirinde ma’mlekettegi awhal qanday edi?
   
2. 
   Yaponiyani birlestiriw ushin gu’res a’sirese kimlerdin’ da’wirinde joqari da’rejege ko’terilgen?
   
3. 
   Yaponiyada Tokugavalar syogunlig’i da’wirinde ma’mlekettegi awhal qanday edi?
   
4. 
   Yaponiya tariyxında “Eroy genraku” dep atalǵan, toqshılıq bolıp sezilgen dáwir neshinshi jillardi o’z ishine aladi?
   
5. 
   Yaponiyada lak, qag’az, gezleme islep shig’ariwg’a qa’niygelesken qanday wa’layatlardi bilesiz?