Ўзбек тили давлат тили (эмас)

Иброҳим ҒАФУРОВ,
Ўзбекистон Республикаси санъат арбоби:
– Чиндан ҳам, айрим вазифаларга оид жумла орасига қавс ичида “зарурат бўлганда бошқа тилларда”  деган иборани қўшиш – ўзбек тили мавқеини кўтаришга қаратилган саъй-ҳаракатларимизни йўққа чиқаради.
Давлат тилининг мавқеини янада юксалтириш мақсадида қатор масалаларга эътибор қаратишимиз зарур, деб ҳисоблаймиз.
Тилнинг ҳолатини ёрқин кўрсатувчи соҳалар бу кўча-кўйлардаги лавҳалар, ёзувлар, бозорлару дўконларда қўйилаётган рекламалар, пештахтадаги битиклар, тадбиркорлик субъектлари, уларнинг маҳсулотлари, хизматларининг номланиши каби нарсалар, вақтли матбуотдаги эълонлар ва рекламалар ҳисобланади. “Тасвирий ойина” деган ташкилот фаол ишлаяпти. Аммо шаҳарларимизда ўрнатилган сон-саноқсиз тасвирий лавҳалар ва реклама баннерларида ўзбек тили тарғиботига оид бирор жумла ёки ишора ҳам йўқ. Ваҳоланки, ҳар куни кўз тушиб турадиган бу каби тасвирий воситаларнинг аҳамияти катта. Шуни эътиборга олган ҳолда, мамлакат миқёсида шу мавзуда бадиий паннолар, тарғибот-ташвиқот реклама материалларини яратиш ва барча кўчалар, биноларга ўрнатиш зарур. “Тилим – шон-шарафим”, “Тил – номусим, орим”, “Ўз тилим – ўзлигим”, “Тил ўрганган – олим” ва бошқа қатор таъсирчан, ифодавий ҳикматларни ўртага ташлаш зарур.
Ўзбекистоннинг барча вилоятлари, Қорақалпоғистон Республикасидаги мактаблар, лицей ва коллежларда ишчи гуруҳлари маълум саволлар бўйича иш олиб бориб, ижтимоий соҳа, корхоналар, ҳукумат идоралари ва ҳоказоларда тил кайфияти, боқибеғамлик ва ўзибўларчиликнинг сабаблари чуқур таҳлил этилиши шарт. Тадбиркорлар ўз маҳсулотларини, хизматларини таклиф қилишда ўзбек тилига ҳурмат кўрсатса, яхши бўлар эди. Шунингдек, қуйидаги жиҳатларни ҳам муҳим деб ҳисоблаймиз:
– тил – давлат ва умумхалқ ҳимоясида эканлиги ва унга доимий ғамхўрлик масаласи барча маънавий-маърифий умумхалқ миқёсидаги тадбирларда акс этиши;
– тил ва адабиёт дарсликлари ва қўлланмалар савиясини замон талаблари даражасига кўтариш;
– ўзбек тили тарғиботини хорижий тилларни ўрганиш жараёни билан чамбарчас боғлиқ ҳолда ташқил этиш;
– “Давлат тили ҳақида”ги қонун ва Конституцияга дахлдор моддаларни қайта кўриб, муҳокама этиш;
– Вазирлар Маҳкамаси таркибида “Давлат тили қўмитаси” тузиш ва унинг ваколати ва масъулиятларини белгилаш зарур.