Ўзбек диалектологияси

Изоглоса 
— мос ҳодисаларнинг у ёки бу аъзоси, бўлаги тарқалган 
энг чет нуқталарни туташтирувчи атлас картасидаги чизиқ.Бош қача 
айтганда у ёки бу тил ҳодисасининг ҳудудий тарқалишини кўрсатувчи 
лингвистик картага туширилган белги «Изоглосса» — (изофонема — 
фонетик белги, изоморфема — морфологик белги, изоглосса — лексик 
белги) тушунчасидан иборат.
2. 
Лингвистик атласлар 
— Махсус дастур (проф ам ма) — сўроқлик 
асосида тайёрланган, маълум тил ёки ш еваларга хос характерли 
хусусиятларнинг тарқалиш чегарасини акс эттирувчи лингвистик 
карталарнинг альбом шаклидаги изчил тўпламидир. Л ингвистик атлас 
2 хил бўлади: 1) Регионал атлас; 2) Зонал атлас.

---

3.
Мос ҳодисалар 
— умуммиллий тил тизимининг звено (аъзо)лари 
бўлиб, ҳар хил диалектларда ўзининг турли бўлаклари (аъзолари) 
б и л ан и ш ти рок э тга н и ҳолда ш е вач и л и к ф а р қ л а р и н и вужудга 
келтиради. Шунга кўра мос ҳодисалар ҳар вақт икки аъзоли ва кўп 
аъзоли бўлади. Масалан, 
онэ, ойъ, опэ, эйэ, бъйъ, бувъ
кабилар шевалараро 
ф арқланиб, ўзбек адабий тилидаги она (туққан она) тушунчасини 
билдиради.
4. 
Ареаллар 
— лотинча 
arealis
сўзидан бўлиб, майдон, бўшлиқ 
м аъ н о л ар и н и б и л д и р а д и .М о с ҳ о ди салар ай ри м б ў л ак л а р и н и н г 
лингвистик картада тарқалиш зонасини, яъни тилнинг диалектал 
фарқланиш ини англатади.
5. 
Лингвогеографик карталар ва карталаштириш 
— лингвогеоф аф ик 
та д қ и қ о т н и н г асо си й н уқтаси . С и н х р о н и к та д қ и қ о т н ати ж аси
ҳисобланган лингвистик картада тил тарихининг ҳамма даври ўз аксини 
топиш и мумкин. К арталаш тириш — тил ҳодисаларининг ҳудудга 
тарқалиш ини тасвирга (картага тушириш). Ж онли тилдаги ҳар бир 
лингвистик ҳодиса ўзининг тарқалиш чегарасига, ўз ҳудудига эга.Ш у 
ҳудуд, чегарадаги сўз — изоглосса, изофонема ва изоморфемаларни 
ф а ф и к шаклда қоғозга туширишдан иборат.
6. 
Тил ланшафти 
— дейилганда бирор тил учун маълум бўлган 
изоглоссалар йиғиндиси ва уларнинг шу тил ҳудудида жойлаш иш
характери тушунилади.
7. 
Айрим зона 
— бир тил ёки диалект ичида бошқа бир тил ёки 
диалект элементларининг мавжуд бўлиши. Ўзбек шеваларида тожик 
тили элементлари аралашган зоналарнинг Ўзбекистон ва Тожикистон 
ҳудудида барқарорлиги аралаш зона саналади.
8.