Zar sochuvchi daryo

Tog‘oldi tekislik voha joy tipi. Tog‘oldi tekislik voha landshaft tipologik kompleksi Kattaqo‘rg‘on vohasining shimoliy va janubiy qism-larida joylashgan va daryo vodiysining o‘ng hamda chap qirg‘oqlari bo‘ylab sharqdan g‘arbga tomon keng yo‘lak hosil qilib cho‘zilgan. Bu yo‘lak vohaning janubiy qismida Ulus, Oqtosh va Malikcho‘l tog‘oldi prolyuvial-allyuvial tekisliklarini o‘z ichiga oladi. Ularning dengiz sathidan baland-ligi g‘arbdan sharqqa tomon 280-300 m dan 600-680 m gacha o‘zgarib boradi.
Tog‘oldi prolyuvial tekisliklarning asosini neogen va antropogen davrlarning katta qalinlikdagi uvoq jinslari tashkil etadi. Ularning yuqori yuza qatlami qalinligi 2-3 m gacha bo‘lgan qumoq, gilli va lyossimon jinslar bilan qoplagan. Prolyuvial qiya tekisliklarning yuzasi daryo vodiysi tomon pasayib boradi. Qiya tekisliklar aynan shu yo‘nalishda vaqtincha suv oqimiga ega bo‘lgan soy vodiylari, soyliklar va chuqur jarlar bilan kuchli parchalangan. Mayda zarrachali qumoq va gilli prolyuvial yotqiziqlarning qalinligi qiya tekislikning yuqori qismidan vodiy tomon orta boradi.
Tog‘oldi tekisligining quyi qismi qadimdan o‘zlashtirilgan va sug‘oriladigan agrolandshaftlar bilan band. Sug‘oriladigan maydonlarda tipik va och tusli bo‘z tuproqlar keng tarqalgan. Haydalgan yerlarning bir qismi bahorikor dehqonchilikda foydalaniladi.
Tog‘oldi tekisligining yuqori qismi yer usti suvlari nihoyatda kam bo‘lganligi sababli kam o‘zlashtirilgan. Tabiiy holda saqlangan cho‘l va chala cho‘l geokomplekslar zoogen omil ta’sirida, ayniqsa chorva mollarini me’yordan ortiq boqilishi tufayli kuchli degradatsiyalashgan. Tuproq qoplami kuchli va o‘rtacha yuvilgan och tusli bo‘z tuproqlardan iborat. O‘simlik qoplamida efemer va efemeroid o‘simliklardan tarkib topgan formatsiyalar, siyrak holda o‘sadigan shuvoqlar, ebalak, chetir, lola qizg‘aldoq, yer sovun, momiq, karrak va boshqa turlar uchraydi.
Shunday qilib, tog‘oldi tekislik voha joy tipining morfologik struk-turasini tarkibiy qismlarini tashkil bo‘lishida antropogen urochishalar bilan bir qatorda inson xo‘jalik faoliyati ta’sirida kuchli degrada-siyalashgan cho‘l va chala cho‘l urochishalar ham ishtirok etadi.