Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
 
5-BOB. AERODROM VOSITALARI VA MASHINALARI 
DVIGATELLARINING KONSTRUKSIYASI VA ISHLASH ASOSLARI 

---

 
§5.1. Umumiy ma‟lumotlar 
Avtomobillarda yonilg‘i silindr ichida yonuvchi porshenli (IED) ichki 
yonuv dvigatellari o‘rnatiladi. Ularning ishlashiga gazlarni qizdirganda 
kengayishi asos qilib olingan. 
O‘rganilayotgan avtomobil dvigatellarining farqlanishi: 
yonuvchi aralashmaning tayyorlanishi bo’yicha 
(yonuvchi aralashma 
tashqarida tayyorlanadigan karbyuratorli, gaz yonilg‘ili va yonuvchi aralashma 
ichkarida tayyorlanadigan - dizellar). 
Ishlatilayotgan yonshg’i turiga qarab 
(benzin yonilg‘isida ishlovchi 
karbyuratorli, yonuvchi gazda ishlovchi va dizel yonilg‘isida ishlaydigan). 
Sovitish usuliga qarab 
(suyuklik yordamida va havo yordamida 
sovitiladigan). 
 
 
5.1-rasm. Bir silindrli dvigatelning shakli: 
I- karbyurator, 2- koromislo, 3- yondirish svechasi, 4 va 5 - kiritish va 
chiqarish klapanlari; 6 - silindr, 7 - porshen, 8 - porshen barmog’i, 9 -shatun, 
10 - maxovik, 
11-karter. 12 - tirsakli val, 
13- taqsimlash vali shesternyasi, 

---

14- taqsimlash vali, 15 - turtkich, 16 - shtanga, 17- havo filtri. 
Silindrlarning joylashishiga qarab 
(bir qatorli va U-simon). 
Bir silindrli dvigatelning tuzilishi va ishlash prinsipini ko‘rib chiqamiz.
Dvigatelning asosiy detallaridan biri silindr (6) bo‘lib, uning ichiga 
porshen (7) o‘rnatilgan, u shatun (9) orqali tirsakli val (12) bilan biriktirilgan. 
Porshenning silindr ichidagi ilgarilanma qaytma to‘g‘ri chizikli harakati 
krivoship va shatun orkali tirsakli valning aylanma harakatiga aylanadi. 
Valning oxiriga maxovik (10) mahkamlangan bo‘lib, dvigatel ishlaganda uning 
bir tekis aylanishini ta‘minlab turadi. Silindr yuqoridan silindr kallagi bilan 
mustahkam qilib berkitilgan.