Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
 
 
 
5.2-rasm. Porshenning yuqori chekka nuqta (YUCHN) va pastki chekka 
nuqta (PCHN) holatlari. 
Kallakda esa kiritish (5) va chiqarish (4) klapanlari bo‘lib, ular kerakli ka-
nallarni berkitishga xizmat qiladi. Klapanlar gaz taqsimlash vali (14) 
mushtcha-larining harakati ta‘sirida uzatish detallari orqali ochilib yopiladi. 
Gaz taqsimlash vali tirsakli valga biriktirilgan. Biriktirilgan shesternya (13) 
orqali aylantiriladi. Porshen silindr ichida bemalol yuqori va pastki holatlarni 
egallaydi. 
Yuqorigi chekka nuqta 
(YUCHN) - bu porshenning eng yuqorigi chekka 
nuqtasi. 
Pastki chekka nuqta 
(PCHN) - bu porshenning eng pastki chekka nuqtasi. 

---

Porshen yo’li - 
pastki chekka nuqtadan yuqorigi chekka nuqtagacha bosib 
o‘tilgan masofa. Porshen bir marta borib kelganda tirsakli val yarim aylanib 
ulguradi. 
Yonish kamerasi 
(siqish) - bu silindr kallagi va YUCHN da joylashgan 
porshen orasidagi bo‘shliq. 
Litraj - 
bu barcha silindrning ishchi hajmlarining yig‘indisidir. Kichik 
hajmlarda (bir litrgacha), kub. sm larda va katta hajmlarda litrlarda ifodalanadi. 
Silindrning to’la hajmi - 
bu silindrning ishchi va yonish kamerasi hajmlari 
yig‘indisidir. 
Siqish darajasi - 
bu yonish kamerasi hajmidan silindrning to‘la hajmi 
necha barobar kattaligini anikuyuvchi ko‘rsatkichdir. Karbyuratorli 
dvigatellarda bu ko‘rsatkich 6-9, dizellarda esa 15-20 bo‘ladi. 
Takt 
- bu jarayon (sikl bo‘lagi) porshenning silindr ichida bir marta 
yurishida sodir bo‘ladi. Dvigatelning ish sikli porshenning 4 marta yurishida 
amalga oshirilsa 4 taktli deyiladi.