Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
Ko‟p silindrli dvigatellar. 
Avtomobillarga ko‘p silindrli dvigatellar 
o‘rnatiladi. Ko‘p silindrli dvigatellar tekis ishlashi uchun kengayish taktlari 
tirsakli valning burilishi davomida ma‘lum burchaklardan keyin takrorlanishi 
kerak (ya‘ni ma‘lum vaqt oralig‘ida). 
 
 
 
5.4-rasm. To’rt silindrli hamda sakkiz silindrli dvigatelning shakli va 
ishlash tartibi. 

---

 
 
 
5.5-rasm. To’rt silindrli hamda sakkiz silindrli dvigatellar. 
 
Bir xildagi taktlarning silindrlarda ketma-ket kelishi 
dvigatelning ishlash 
tartibi 
deyiladi. Ko‘pchilik to‘rt taktli dvigatellarning ish tartibi 1-3-4-2. Bu 
degani ish yo‘li birinchi silindrdan keyin uchinchi silindrda, undan keyin esa 
to‘rtinchi silindrda va oxirida ikkinchi silindrda bo‘lib o‘tadi. Ushbu ketma-
ketlik boshqa ko‘p silindrli dvigatellarda ham sodir bo‘ladi. 
Ko‘p silindrli dvigatellar bir katorli va U-simon bo‘ladi. Bir katorli 
dvigatellarda (5.5a-rasm) silindrlar vertikal joylashtirilgan bo‘lsa, U-si-mon 
dvigatelda (5.5b-rasm) ma‘lum burchak ostida joylashgan bo‘ladi. Zamonaviy 
sakkiz silindrli dvigatellarning 2 qatorli silindrlari U-simon joylashtiri-lib 
chiqarilmoqda. 
Sakkiz silindrli to‘rt taktli dvigatelning ishlash tartibi - 1-5-4-2-6-3-7-8. 
Silindrlarning ish tartibini bilgach yondirish svechalari bilan o‘tkazgich 
simlarni to‘g‘ri birlashtirish, shuningdek, yonilg‘i o‘tkazish naychalarini dizel 
forsunkalariga to‘g‘ri ulash va klapanlarni sozlash mumkin bo‘ladi. 
 
 
§5.3. Tizimlar va mexanizmlar 
 
Dvigatelni me‘yorda ishlatish uchun uning silindrlariga yonuvchi 
aralashma ma‘lum mikdorda (karbyuratorli dvigatellar uchun) yoki o‘lchog‘i 
yoqilg‘i qattiq belgilangan muddatda yuqori bosim ostida (dizellarda) berilishi 
kerak. Issiqlikni tarqatib yuborish, ishqalanishni kamaytirish va tez yeyilishini 
to‘xtatish uchun bo‘ladigan sarflarni kamaytirish maqsadida detallar 
moylanadi. Silindrlardagi me‘yoriy issiqlik rejimini saqla b turish uchun 

---

dvigatel silindlari sovutilib turilishi lozim. Avtomobillarga o‘rnatiladigan bar-
cha dvigatellar quyidagi tizim va mexanizmlardan iborat.