Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

§ 1.7 Yerga ulaydigan qurilmalar 
 
Havo kemalari va yonilg'i tashuvchi transport vositalarida hosil bo'la-
digan statik elektr zaryadlarini yo'qotish uchun havo kemalari UQM dan BY ga 
va BY dan UQM ga o'tish joylarida, turish joy (TJ) larida turli xildagi yerga 
ulaydigan qurilmalar o'rnatiladi. 
Qoplamalardagi bunday qurilmalar burchak profilli (N
Q 
10)
p
Q
prokatdan 
yasaladi. Ko'ndalang choklarda (kengayuvchi chokda bo'lsa
sementbeton 
qoplamada), BY ning asfaltbeton qoplamasining ko'nn langiga, UQM dan har 
100 va 200 m oraliqda o'rnatiladi (3.19-
RAS 
Burchak profilli prokatni metall an-
kerlar bilan mahkamlanadi. Ankerni bir uchi chokka qo'yib yuborilgan 
yog'ochga qoqiladi, ikkinchi uclv qoplamadagi teshikka tiqiladi va usti suvab 
tashlanadi. Asfaltbeton qoplangan
burchak profilning bir qirrasirii tushirish 
uchun chuqurcha va arikernii) ikkala uchini qoqish uchun chuqurcha qilinadi. 
Ankerlarning burchak profil bilan tutashgan joyi tashqi kontur bo'yiab 
payvandlanadi, orasi 60-70 sm, diametri 8-10 mm. Burchak profile yot-
qizishdan oldin uning pastki qirrasiga, 220 mm. uzunlikda (tutashadigan profil-
larning har bir uchi uchun 110 mm dan) tutashtiruvchi jgut (AMG-25 rusumli, 
ya'ni to'qilgan mis sim, izolyatsiyasi yo'q, simning ko'ndalang kesimi 25 mm, 
avtomobillarni yerga ulash uchun ishlatiladi) payvandlanadi. 
Ankerli burchak profillar yotqizilgach, BY ning ikki tarafiga yerga 
ulovchi elektrod qoqiladi. U JV250 burchak profildan, uzunligi 2,5 m dan qilib 
kesiladi va yerga ulovchi burchak profilga payvandlanadi. 
TJ larida havo kemalari ko'chma moslama (qisqich, tros, shtir) yordamida 
yerga ulanadi (2-rasm). 

---

 
1.2-rasm. TJ dagi (gruntil va qoplamali) yerga ulovchi qurilmalar: 
a- havo kemalari va yonilg'i quyish mashinalarini gruntga va yerga 
ulovchigabiriktiradigan vositalar; b- qoplama ichidagi yerga ulovchi: 1- 
qisqich; 2- sun'iy qoplama; 3- shtir (po'lat barmoq); 4- tross (po'lat arqon); 5- 
yerga ulovchi elektrod. 
Shtir diametri 6 mm, uzunligi 20 sm bo'lgan po'lat six bo'lib, yerga yoki 
yerga ulovchi kallakka tiqiladi, qisqich esa havo kemasi va yonilg i tashuvchi 
transport korpusiga ulanadi. Havo kemasi gruntdan uzoq joylashgan bo‘lsa, 
maxsus ulagich ishlatiladi. U yerga ulovchi elektrod va kallakdan ibo-
ratelektrod diametri 10-12 metr bo'lgan metal quvur bo‘lib, qoplamada och-
ilgan teshik orqali yerga, 1-1,2 metr chuqurlikka, yer
 
yuzasi bilan bir tekis qilib 
qoqiladi. Ekspluatatsiya jarayonida yerga ulovchi 
Elementlar toza turishiga e'tibor qaratish lozim. Ularni tuproq, loy, chang, 
qor, muz va boshqa begona jismlardan tozalab turish kerak.