‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Seminar mashg‘uloti uchun savoilar:
1. Koreya yarimorolidagi qadimgi davlatlar: Choson, Koguryo, 
Silla, Pekche.
2. Qadimgi Yapon davlati.
3. Yaponlarning etnogenezi va etnik tarixi.
4. Janubi-sharqiy Osiyoning qadimgi davlatlari.
5. Qadimgi Vet davlati va ularning qo‘shnilari.
6. Mon-kxmer va indoneziyaliklarda davlatlarning tashkil to­
pishi.
7. Qadimgi mon-kxmer davlati va aholining xo‘jaligi.
Bilimlarni mustahkamlash uchun savoilar:
1. Janubi-sharqiy Osiyo xalqlari etnik tarixi.
2. Indoneziya aholisi m a'naviy madaniyati.
Xulosa
Qadimgi Sharq tarixi shimoliy Afrika yerlaridan to sharqiy 
Osiyo oralig‘idagi hududlarni o 'z ichiga qamrab oladi. Qadimgi 
Sharq dunyosining tabiiy geografik hududi nihoyatda xilma-xillligi 
bilan ajralib turadi.
Qadimgi sharq antropogenez jarayoni sodir b o ig a n va ibti­
doiy jam oaning hamma bosqichlarini boshidan kechirgan oikadir. 
В u hududda turli xil etnik guruhlar-urug'lar. qabilalar, qabilalar 
ittifoqiga mansub kishilar istiqomat qilganlar. Antropologik jihat­
dan ular yevropeoid, mongoloid, habashoid, avstraloved va boshqa 
irqlar shakllangan juda katta hudud hisoblanadi.
Etnolingvistik jihatdan ham qadimgi Sharq xalqlari, elatlari va 
etnik guruhlari o'zining xilma-xil ligi bilan ajralib turadi. Qadim­
gi Sharqda o'nlab til oilasiga mansub, yuzlab lahja va shevalarda 
gaplashuvchi turli elatlar tarqalib yashagan. Qadimgi Sharq xalqlari 
uchun umumiy b o ig a n narsa shundan iboratki, ularning ajdodlari 
ibtidoiy jam oa tuzumining hamma bosqichlarini birin-ketin o 'z
boshlaridan kechirgan. Qadimgi Sharq tarixi - bu jahon miqyosida
345

---

birinchilardan bo'lib ilk sivilizatsiya shakllangan va rivojlangan 
mamlakatlar tarixidir. Demak, kishilikning ibtidoiy tuzumi dastlab 
shu hududlardagi katta-kichik daryolar bo'yida buzila borib, ish- 
lab chiqarishning asta-sekin rivojlanishi natijasida ilk davlatlam- 
ing vujudga kelishiga zamin hozirladi. M.av. IV-mingyillikning 2 
yarmida Shumer va Misrda dastlabki sivilizatsiyaning qaror topishi 
qadimgi dunyoning butun manzarasini o'zgartirib yuborgan. Qa­
dimgi Sharq sivilizatsiyasining asosiy markazlari Nil, Frot, Dajla, 
Hind, Ganga, Xuanxe va Amudaryo kabi ulug' daryolarning serho- 
sil vohalarida vujudga kelgan. Sharq sivilizatsiyasining shakllanib 
rivoj lanishi da ishlab chiqaruvchilar va tabiiy-geografik muhitning 
o'rni katta ahamiyatga ega bo'lgan. Qadimgi sharq tarixini olim- 
lar uchta katta tarixiy davrga bo'lib, o'rganishni tavsiya qiladilar. 
M.av. IV-mingyillikning oxiri va III mingyilliklar Qadimgi Sharq 
dunyosining dastlabki sivilizatsiyasi mavjud bo'lgan. Dunyo miq- 
yosidagi bu dastlabki sivilizatsiya, keyingi davrdagi boshqa joy- 
lar sivilizatsiyasiga o ‘zining ijobiy ta’sirini ko'rsatgan. Bu davr­
da Shumer, Misr va Hind vodivsida eng dastlabki yozuv tizimi 
shakllanib, monumental m e’morchilik va tasviriy san’at rivoj top- 
di. Misr ehromlari, qadimgi Shumerning zinopoyali zikkuratlari, 
Xarappa va Moxenjadoro kabi majmualari kishilik madaniyatining 
oliy darajadagi yutuqlari qatoriga kiradi.
Mazkur davrda Misr va Shumerda kichikroq hududni egallagan 
“nom” va "en” deb atalgan dastlabki yangi tabaqaviy jamiyat, shahar 
vaviloyat maqomidagi ilk davlatlar vujudga kelgan. Ular uyoki bu 
hududda hukmron bo'lish uchun o'zaro kurash olib borganlar.
M.av. XXXIII asrlarda Yuqori Misrda 22, Quyi Misrda esa 
20 ta mayda davlatchalar —“nomlar” mavjud edi. Keyinchalik esa 
Misrda tnarkazlashgan davlat tuzish uchun qizg'in kurash olib bo- 
rilgaii. Nihoyat m.av. X XXI-XXIX asrda olib borilgan kurashar 
natijasida birlashgan ilk podsholik qaror topadi.
Shumer shahar-davlatlari o ‘rtasidagi o'zaro kurash m. av XXIV 
asrga kelib o ‘z nihoyasiga yetadi. Oqibatda Misr va Mesopotamiya- 
da cheksiz huquqqa ega bo'lgan dispotik podsholiklar shakllanadi.
M.av. XXVIII—XXII-asrlarda Misrda m.av. XXIV-XXI-asr- 
larda 
M ssopotamiyadagi sargon va sargoniylar boshliq Akkad.
346

---

tim in g uchinchi sulolasi boshqargan despotik m onarxiya-yak- 
ka hokimlikning yorqin timsoli bo'ladi. Ular o 'z davrining yirik 
quldorlik davlatlari edi.
M.av. butun 111 mingyillik davomida qadimgi Sharqning Shi­
moliy Mesopotamiya. Eron, 0 ‘rta Osiyo, Kichik Osiyo va Sharqiy 
О 'it aver dengizi sohilidagi mamlakatlarida ibtidoiy jam oa tuzumi 
emirilib. tabaqalarga ajralgan quldorlik davlatlari tashkil topdi, ular 
ham sivilizatsiya markazlari hisoblangan qadimgi Sharq dunyosining 
tarkibiy qismiga aylanadilar.
Birinchi davr oxirlariga kelib Sharqiy O 'rtayer dengizi sohillari- 
dan Hindiston yarimoroligacha bo'lgan joylarda ibtidoiy jam oa 
yemirilib, tabaqaviy jam iyatga asoslangan davlatlar tashkil topib, 
ishlab chiqarishning rivojlanishi, ilm-fanning taraqqiy etishi nati- 
jasida u yerlarda ham sivilizatsiya markazlari shakllanib ravnaq 
topadi.