‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Qadimgi Vet davlati va ularning qo‘shnilari. 
Shimoliy Vet­
nam va Janubiy dengizning shimoliy sohillarida joylashgan davlat- 
lardan biri Yue (Vet) podsholigi dir. Vet podsholigi haqida va lining 
shimoliy qo‘shni davlatlari haqida yozma manbalar saqlanmagan. 
Arxeologik dalillar Xongxa daryosi (Qizil daryo) quyi qismida- 
gi Shimoliy Vetnam hududida eng qadimgi va o'ziga xos davlat 
bo'ganligi haqida m a’lumot beradi.
Yue (Vet) podsholigi m.av. VII asrda Yanszi daryosining quyi 
qismida tashkil topadi. Bu davlatdagi ijtimoiy tabaqalar haqida 
qadimgi mualliflar tomonidan qoldirilgan manbalarda ba’zi m a’lu-
338

---

j :
f
К 
111 
motlar uchraydi. 
Ular-
щ
_ 
1 
•'-'5 
tabaqalar
i! 
\ g|P* /,£ |g o'zining soddaligi bilan
'k~ 
- ■
xitovliklarning 
ijtimoiy
2 
Шf
* 
Л>‘ 
tabaqasidan tubdan farq
qiladi. Bu podsholikdagi
M~ j |
* xitoyliklardan farq qilib,
* 
S ' / r>
ч 
asosan 
sug‘orma 
sho-
fflaF*^iL 
/
^
likorlikdaniboratbo‘lgan.
M.av. IV—111 asrlarda 
Yanszi daryosining quyi qismidan Xongxa daryosining quyi qismi- 
gacha b o ig a n joylarda beshta qadimgi davlat tashkil topgan. Ular- 
dan biri Vanlang (keyinchalik Aulak) davlati b o iib , unga Xongxa 
daryosining quyi qismidagi yerlar qarar edi. Ulardan sharqroqda esa 
Tayau, Namvet kabi boshqa davlatlar joylashgan edi. Ular ijtimoiy 
jihatdan biroz rivojlangan edilar.
M.av. Ill asrdagi ancha rivojlangan davlatlardan biri Xongxa 
daryosining quyi qismida joylashgan Aulak edi. Uning aholisi 
lakvetnamlar vetnamlarning ajdodlari edilar. Shuningdek, Sitszyan 
daryosining quyi qismida joylashgan Namvet davlati b o ig an .
Aulak aholisining asosiy qismini mayda ishlab chiqaruvchilar 
tashkil etar edi. Katta yer egalaridan iborat zodagonlar va yuqori 
darajadagi amaldorlar yuqori tabaqa hisoblanar edilar. Bu davlat 
tepasida viong-monarx deb ataluvchi yakka hokim o'tirar edi.
ч 4 
^ ||\ 
Qadimgi 
vetlar
V ' 
• 
o ‘zlariga xos madani-
yat yaratib ajdodlarga, 
yer ruhiga sig‘ inib, tim-
lan kurash olib borgan"
339

---

Uzoq davom etgan janglar natijasida Aulak o 'z mustaqilligini 
saqlab qolib. Teyauning bir qismini o 'z yerlariga qo'shib olgan. 
Namvet esa bir necha yil Sin qo'shinlari tomonidan bosib olingan. 
M.av. 207-yili Sin saltanati qulagach, Namvet davlati o 'z mustaqil­
ligini tiklab har iki tomon birlashib. Namvet-Aulak davlati barpo 
etilgan.
M.av. II asrda Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyoda Viong boshliq 
Namvet davlati kuchayadi. Namvet davlatida sholi ishlab chiqarish 
ancha rivojlanadi. Ular rivojlangan hunarmnadchilik tarmoqlariga 
ega bo'lib., ichki va tashqi savdo taraqqiy etgan edi. Aholi yuqori va 
quyi tabaqalarga boiingan. qulchilik ancha rivoj topgandi. Qullar­
ni “no-le” deb atashar, davlat ancha murakkab qurilishlga ega edi.
M.av. [I asr boshlaridan monax-vionglar boshliq Namvet-Au­
lak davlati urush harakatlari va faol diplomatik usullarni qo'llab. 
qo'shni davlatlarni o 'z davlati qo'l ostida birlashtirishga harakat 
qilganlar. Namvet-Aulak davlati qo'shinlari Xan saltanati va uning 
ittifoqchilari bilan g'olibona urushlar olib bordi. Shu davrda vetlar 
xunnlar bilan bir qatorda Xan saltanatining raqibi bo'lib maydonga 
chiqdi. Ammo m.av. II asrda bo'lib o'tgan o g 'ir janglardan so'ng 
mamlakat qirol U-Di qo'shinlari tomonidan bosib olinadi. Ammo 
U-Dining hukmronligi vetlarda m.av.I asrgacha davom etgan.
M.av. Ill—IT asrlarda Janubi-sharqiy Osiyoning tog'lik o'lka- 
larida qadimgi Dien va Elan davlati tashkil topdi. Bu davlatlarda 
dehqonchilik ancha sust rivojlangan bo'lib. ular xo'jaligida chor­
vachilik yetakchi o'rinni egallar edi. Bu davlatlarda ham qulchilik 
mavjud bo'lgan. Aholi orasida chorvadorlardan iborat yuqori ta- 
baqa vakillari bo'lib, qullar soni mahalliy etnik guruhlar hisobiga 
to'ldirilar edi.
Bu davlatlarda xitoy iyetgoliflaridan farq qiladigan iyeroglif 
yozuvi bor edi. Mamlakatda xo'jalik ishlari hujjatlari ana shu yo- 
zuvlar orqali bajarilgan.
Milodiy I asr boshlarida Xan bosqinchilari Shimoliy Vetnamda 
lakvetlarga nisbatan ommaviy assimilyatsiya siyosatini olib borish- 
ga urinib ko'rdilar. Bu siyosat otnma orasida kuchli norozilik kelib 
chiqishiga sabab bo'ldi.
340

---

Mamlakatda oliy tabaqa vakillari rahbarlik qilgan q o 'zg ‘olonlar 
boshlandi. Milodiy 40-44-yillarda Ikki opa-singil boshchiligidagi 
lakvetlar qo'zg'oloni mamlakatni Xanlar zulmidan ozod etdi va qa­
dimgi Aulak mustaqillikni q o ig a kiritdi. Q o‘zgkolonga opa-singil 
Chinglar rahbarlik qilganlar.
Yangi, uzoq davom etgan urushlardan so'ng Xan saltanati bu 
mamlakatda o'zining kuchli nazoratini o'rnatdi. I—II asrlarda Xan 
saltanati zulmiga qarshi ommaviy q o 'zg ‘olonlar bo'lib o'tdi. Xi­
toyliklar zo'rlik bilan mamlakat aholisini itoat ettirish mumkin 
emasligiga ishonch hosil qilganlaridan keyin faol assimilyatsiya si- 
yosatidan voz kechib, asta-sekinlik bilan xitoylashtirish siyosatini 
qo'llashga o'tdilar.
Milodiy III—V asrdagi xitoy davlati hukmdorlari lakvetlarning 
ichki mustaqillik huquqlarini tan oladi. Ammo xitoy hukmdorlari 
vetlar ustidan umumiy nazorat olib boradilar. Biroq ular bu borada 
uzoq muddatli yaxshi natijalarga erisha olmaganlar. Vet jamiyati 
o'zlarining alohida etnik xususiyatlarini saqlab qoldi.
Ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan xitoyliklar vet jamiyatiga juda kam 
ta'sir qila olgan. Milodiy III—V asrlarda vetlar jam iyatiga Hindis- 
tondan kirib kelgan buddizm keng tarqaladi. Buddizm X1I-XIII 
asrlargacha vetlarning asosiy dini bo‘lib qoldi. Bu davrlarda xitoy 
madaniyati bu mamlakatda keng ko’lamda tarqaladi.