‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Yaponiya ilk davlatlarining tashkil topishi. 
Olimlarning 
farazlariga ko'ra m.av. 7500-3000-yillarda Yaponiyada neolit 
davri madaniyati-dzyom on mavjud bo'lgan. M.av. V -m ilodiy IV 
asrlarda Yaponiyada dehqonchilik, chorvachilik rivojlangan, metal! 
qurollar qo‘llanilgan. Milodning boshlarida ijtimoiy tabaqalanish 
kuchayadi; qullar va qul egalari-zodagonlar pavdo bo'ladi. Ill asr­
da tashkil topgan qabilalar ittifoqi-Yamato asosida sinfiy tabaqala­
nish jarayonida ilkyapon davlati tarkib topadi. Yaponiyada VI asrda 
buddizm tarqala boshlaydi. Yamato hukmdorlari tashqi aloqalarda 
tenno unvonini qo‘llay boshlagan. Bu titul hozirgacha ham saqlan­
gan va Yevropa tillariga “imperator” so'zi bilan tarjima qilinadi. 
Yaponiyada VII asr o ‘rtalaridan ilk feodalizm munosabatlari tarkib 
topa boshlaydi. 645-yilda yer davlat mulki deb e'lon qilinadi.
Yaponiyaning orollarda joylashuvi Osiyoning sharqida yasha­
gan qadimgi aholining "quyoshli o 'lk a g a ' o ‘tib joylashuvlariga 
to'siq bo’la olmagan. Yapon orollari atrofi dengiz va Tinch okeani 
suvlari bilan o'ralganligi muayyan vaqtgaeha bu yerga Sharqiy 
Osiyodan odamlarning kirib kelib joylashuvlariga imkon berma- 
gan. Paleoantropologik m a’lumotlarga ko'ra va boshqa ashyoviy 
dalillarga asoslanib, arxeolog va tarixchi olimlar Yaponiyaga dast- 
labki odamlarning kirib kelib joylashuvlari in. av. VIII mingyillik- 
ka mansub ekanligini aniqlaganlar. Yaponiyada eng qadimgi neolit 
davri madaniyati “dzyomon” (ipli naqsh) nomi bilan mashhurdir. 
M a’lumki, Osiyo qit'asining sharqidagi neolit davri kishi lari qayiq 
kashf etganlaridan so'ng qit’adan yapon orollariga suzib o'tishlari 
mumkin bo'lgan. Sharqiy Osiyo. xususan Koreya yarirn oroli va 
Xitoyda qayiqsozlik m.av. V III-V I mingyilliklarda kashf etilgan 
bo'Isa kerak.
Arxeologik ashyolarning guvohlik berishicha, m.av. I ming- 
yillik ikkinchi yarmida Sharqiy Osiyo qabilalari Koreya yarimoroli 
orqali Yaponiyaning Kyusyu va Xonsyu orollariga ko'chib o'tgan- 
lar. Shuni aytib o'tish joizki, Xonsyu orolining g'arbi. Kyusyu
3 3 4

---

orolining shimolidagi qabrlardan bronza qurollari va buyuinlari 
topilgan. Bu bronza qurol va buyumlarning bir qismi Janubi-shar- 
qiy Osiyo bilan bog'lanib ketadi. Mazkur dalillarga tayanib shuni 
aytish joizki, Yaponiya orollariga odamlar faqat Koreya yarimoro-
li. Sharqiy Osiyodan emas, balki Janubi-sharqiy oikalaridan ham 
kirib kelib joylashgan ekan.
Shunday qilib, Yapon orollarida yashagan qabilalarning kelib 
chiqishi bir tomondan Sharqiy Osiyo, ikkinchi tomondan Janu- 
bi-sharqiy Osiyoga borib taqaladi. Yapon orollariga ko‘chib kel- 
ganlar ziroatchilikning sug‘orma sholikorlik texnikasini egallagan 
kishilar bo'lgan. Bu jarayon dastlab Sharqiy Xitoy va hozirgi Ko­
reya yarimorolida sodir bo'lgan bo'Isa kerak.
Yaponiyada sholikorlik ilk bor so'nggi “dzemon" davridan 
ma'lum.
Ilk yapon qabilalari sholi. tariq, qora javdar kabi donli ekinlarni 
ekib, parvarish qilishgan. Atrofi dengiz va okean suvlari bilan o'ral- 
ganligi uchun xo'jalik hayotida baliqchilik. dengiz hayvonlarini 
ovlash, quruqlikda esa termachilik va ovchilik ham muhim o'rin 
tutgan. Yaponiya hududida sug'orm a sholikorlikning rivojlanishi 
va keng tarqalishi hududda xo‘jalik-madaniy sohalari rivojlanishi- 
ga olib keldi.
M.av. 1 asrda Yaponiya orollarida jez-bronza qurollardan keng 
foydalanilgan. Shuningdek, qishloq xo'jaligi asboblari tosh va 
yog'ochdan tayyorlangan. Yerni yumshatishda va ekinlarga ishlov 
berishda motiga-ehopqilardan foydalanilgan, hosilni o'rib olish- 
da esa varim oy shaklidagi o'roqlar yordami bilan o‘rib olganlar. 
Keyinchalik yapon orollariga Sharqiy Osiyodan ko'chib kelganlar 
o'zlari bilan yirik shoxli qoramol, ot kabi uy hayvonlarini ham olib 
kelganlar.
Yapon qabilalarining moddiy va ma'naviy madaniyatini, 
shuningdek, xo'jalik faoliyatlarini o'rganishda arxeologik ashyolar 
bilan bir qatorda xitoy yilnomalari ham muhim ahamiyatga ega. Bu 
jihatdan milodiy 111 asr oxirlarida yozilgan ‘‘Vey chji” muhim man- 
ba hisoblanadi. Bu manbada keltirilgan m a'lum otlarga asoslanib 
shuni aytish mumkinki, Yaponiyada sholikorlikka o'tish hududning
335

---

Hcbta’/do <№>11
har xil joylarida jadal sur’at 
bilan olib borilgan. “Vey 
chji” 
muallifi Yaponiyada 
don, sholi, ju t va tut darax- 
ti ekib parvarish qilinishini 
ta'kidlar ekan, Kusima, Tki 
va boshqa orollardagi aholi 
xo'jaligining alohida xus- 
usiyatlari haqida to'xtalib. 
‘'Ular sholi ekiladigan da- 
lalarga ega emaslar, dengiz 
mahsulotlari hisobiga ya- 
shaydilar. Kemalarga o'tirib
shimol va janub uchun g 'alla sotib oladilar" deb yozadi. Shu man- 
bada keltirilishicha, u yerdagi kishilar Yaponiyada keng tarqalgan 
udumga muvofiq badan terilariga tatuirovka qilishgan ekan.