‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Xunnlarning g‘arbga ko‘chishlari. 
Shanyu Xuxane boshliq 
janubiy xunnlar Xitoyga tobe bo'lib, ular bilan ellik yilcha tinch-to- 
tuv yashaganlar. Chji-chji boshliq shimoliy xunnlar esa xitoylar bi­
lan chiqisha olmay g'arb tomon siljiganlar. Lekin xitoy qo'shinlari 
ularni ta ’qib qilib borib tor-mor etgan. M ilodning 1 asrida xunnlar 
o'zlarini biroz tiklab olganlar. Ammo milodiy 87-93-yillarda xi-
328

---

toylar syanbi va dinlinlar bilan ittifoq bo'lib xunnlarni yana tor-mor 
keltirgan. Xunnlar esa Sirdaryoning quyi qismi va Orol dengizi- 
ning shimoliga borib joylashgan. Keyingi asrlar davomida xunnlar 
Shimoliy Q ozog'iston orqali yurib, Itil va Don daryolaridan o'tib 
Shimoliy Kavkazdagi alanlarni o'zlariga itoat ettirganlar. Xunnlar 
sardori Balamber 375-yili o ‘z qo'shinlari bilan Shimoliy Qora den- 
giz bo'ylarini egallagan. Shu yerda yashovchi gotlarning bir qismi 
xunnlarga tobe bo'lgan va o ‘zlarini 
osgotlar,
y a’ni 
sharqiy gotlar
deb atagan. Xunnlarga tobe bo'lm agan gotlar Frakivaga borib jo y - 
lashib, o'zlarini vesg o ttlar-g 'arb iy gotlar deb atagan. 394-395-yil- 
larda xunnlarning bir qismi Kichik Osiyo, Suriya va Kapadokiyaga 
bostirib kirgan.
Xunnlar g'arbga yurishni davom ettirib, Dunay daryosining 
yuqori qismidagi yerlarni bosib olganlar. Shu yerdan turib ular 
Sharqiy va G'arbiy Rim saltanatiga ham tahdid solib turgan. Xun­
nlarning sardori 
Attila 
davrida (434-453) Markaziy Yevropa- 
ning juda ko'p qabilalari xunnlarga tobe bo'lgan. 451-yilda xun­
nlar Galliyaga bostirib kirganlar. Ammo rimliklar, vesgottlar va 
franklarning birlashgan qo‘shinlari Katalaun yonidagi mashhur 
jangda xunnlarni yengib, ularni orqaga chekintirganlar. 453-yilda 
Attila vafot etgach, xunnlar davlati kuchsizlangan. Ularning 455- 
yili Pannoniyaga, 469-yili Bolqonga qilgan yurishlari ham m ag'lu- 
biyat bilan tugagan.
Shundan keyin xunnlar ittifoqi tarqalib, davlat mutlaqo kuchsiz­
langan. Xunnlar mahalliy aholiga qo‘shilib ketgan. Shu tariqa 7-8 
asr hukm surgan Xunnlar davlati V asr oxirlariga kelib barham top­
gan.
Xunnlar ham o'zlariga xos oddiy, ko'chmanchilarga xos soddagi- 
na madaniyat yaratganlar. Ammo ular Qadimgi Xitoy madaniyatidan 
keng foydalanganlar. G'arbga ko'chgan xunnlar madaniyatiga O'rta 
Osiyo xalqlari va Rim madaniyati ham kuchli ta’sir ko'rsatgan.