‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Seminar mashg‘uloti uchun savollar:
1. Qadimgi Xitoyning geografik o 'm i va tabiiy sharoitlari.
2. Xitoy ning eng qadimgi aholisi va ularning mashg’uloti.
3. Qadimgi Xitoy tarixining davrlarga bo'linishi va ularning 
bosqichlari.
329

---

4. Qadimgi Xitoy tarixining asosiv manbalari.
5. Qadimgi Shan-In davlati.
6. Xitoyda Chjou va Sin podsholigining tashkil topishi.
7. Xan podsholigining tashkil topishi va kuchayishi.
8. “Buyuk ipak yo ’li" va uning xalqlar hayotidagi o'rni.
9. Xan saltanatining zaiflashuvi va ommaviy harakatlar.
10. Xitoyda “Qizil qoshlilar' qo‘zg‘oloni.
11. Xitoyda “ Sariq ro'm ollilar" q o 'zg ‘oloni.
12. Xunnlar davlati va kuchayishi.
13. Xitoy-Xunn urushlari tufayli xunnlar davlatining zaiflashu- 
vi haqida.
Bilimlarni mustahkamlash uchun savollar:
1. Qadimgi Xitoyda tarixnavislik yoki yilnomachilik.
2. Shan-In davlatining xo'jaligi.
3. Chjou podsholigi davrida xo'jalik.
4. Shan-Yan islohoti va uning oqibatlari.
5. Buyuk Xitoy devori “Saddi Chiniy”ning qurilishi.
6. Sin podsholigining yemirilishi va tugatilishi.
7. Xan podsholigining istilochilik yurishlari.
8. Xan podsholigi davrida xo'jalik va iqtisodiy-madaniy aloqalar.
9. Qadimgi Xitoy yozuvi va adabiyoti.
10. Qcidimgi Xitoyda me'm orchilik. rassomchilik va haykalta- 
roshlik.
11. Qadimgi Xitoyda tabobat ilmi.
330

---

VIII BO LIM. SHARQIY VA JANUBI-SHARQIY
OSIYODAGI QADIMGI DAVLATLAR
l-§ . Koreya yarimorolidagi qadimgi davlatlarining tashkil
topishi
M.av. I mingyillikning ikkinchi yarmida koreyaliklar yasha­
gan hozirgi Koreya yarimoroli, Janubiy Manchjuriya va Lyaodun 
yarimorolida kirar edi. Mazkur joydagi o im o n lard a va vohalarda 
dehqon qabilalari, o'rm on, tog‘lard a esa ovchilar istiqomat qili- 
shar edi. M.av. VII asrlarda qadimgi koreyaliklar bronzadan tur- 
li buyumlar, mehnat qurollari yasay boshlaganlar. Yarimorolning 
shimolidagi daryo b o ‘ylarida yashagan qabilalar esa tariq va arpa, 
janubdagi qabilalar sholi ekib parvarishlaganlar. Ular ziroatchilik- 
ning turli tarmoqlari bilan shug'ullangan.
M.av. I mingyillik oxirlariga kelib koreyaliklarda temirdan 
yasalgan mehnat va jangovar qurollar tez tarqaladi. Bu jarayon 
mamlakatda ishlab 
chiqarish kuchlarining rivojlanishi, ishlab 
chiqarish xo'jaligining taraqqiy etishi, xususiy mulk, mulkiy teng- 
sizlik va tabaqaviy jam iyat paydo bo‘lishiga olib kelgan. Shu muno- 
sabat bilan Koreyada m.av. ill asrda ilk bor Choson davlati tashkil 
topadi. Choson davlatining yerlari Lyaodun yarimoroli va hozirgi 
shimoliy Koreyani o ‘z ichiga olar edi. M.av. I asrga kelib Shimoliy 
Koreya hududida qabilalar ittifoqidagi kichik davlatlar: chunonchi 
shimoliy-g‘arbda kochur qabilasi, janubda esa xan qabilasi atrofi- 
da birlashadilar. Koguryo qabilalarining ittifoqi natijasida Kogu- 
ryo davlati tashkil topib. unga Koreya yarimorolining shimoli va 
Janubiy Manchjuriya kirar edi. Ikki Xan qabilasi o'rnida esa Silla 
davlati, uchinchisi o'rnida Pekche davlati vujudga kelgan.
331

---

Bular orasida Koguryo davlati birmuncha kuchli boMib, hukm- 
dorlarini van deb ulug'lashar edi. Bu davlat uzoq yillar davomida 
Xitoyning Xan davlati bilan kurash olib borib, mamlakat mustaqil 
b o iishiga erisbdi.
Qadimgi Koreya jamiyati ishlab chiqarish tarmoqlarining rivoj- 
lanishi oqibatida tabaqalarga b o iin g an bo'lib, monarxlar bosh- 
chiligidagi zodagonlar aholining yuqori tabaqasini tashkil etar edi. 
Aholining katta qismi va qullar esa quyi tabaqaga mansub bo'lgan. 
Qullar soni harbiy asirlar, jinoyatchilar va sotib olingan kishilar hi- 
sobiga ko'paytirilardi. Qullarni Xitoyga olib borib sotishgani haqi­
da m a’lumotlar bor. Koreyadagi davlatlarda qul mehnatidan keng 
foydalanmaganlar, balki ular ko'proq uy xo'jaligida ishlatilgan. 
Korevada huquqiy jihatdan ozod, lekin iqtisodiy jihatdan davlatga 
qaram aholi mamlakatda k o ‘pchilikni tashkil etgan. IJlar yuqori ta- 
baqa vakillari manfaatlari va dabdabali hayoti uchun xizmat qilgan.
Dastlab Koreyada harbiy demokratiya tizirni boshqaruvda 
hukm surgan. Milodiv l-II asrlarda esa Koreyada harbiy demokra­
tiya asoslari bartaraf qilinib, jamiyatni monarxlar boshqargan. Ular 
o 'n ikki rang darajadan iborat harbiy xizmatchilarga tayanib ish 
ko'rganlar. Koguryo davlati harbiy xususiyatga ega bo'lgan.
M azkur davrda Koreya yarimorolidagi uchta davlat o'rtasida 
hukmronlikni qo‘lga kiritish va saqlab qolish uchun qonli janglar 
ham bo'lib turgan. Bu davrda yuqori sinf-tabaqa vakillari inan- 
faatlarini himoya va muhofaza qiluvchi qonunlar joriy etiladi. I -
III asrlarda Koguryo Koreya yarimorolidagi eng kuchli davlatga 
aylangan. IV asrga kelib esa uzoq davom etgan o'zaro urushlardan 
so'ng mamlakat janubi-g'arbida birlashish jarayoni yakuniga yetib. 
u yerda Pekche davlati tashkil topdi. V asrga kelib esa yarimorol- 
ning janubiy-sharqida Silla davlati kuchayadi.
Tashqi siyosat masalasida yarimoroldagi davlatlar oldidagi 
muhim vazifa ularning ashaddiy duslimani Xitoyning Xan pod- 
sholigiga qarshi kurash edi. Xitoy hukmdorlari bilan olib borilgan 
kurashning og'irligi Koguryo davlati yelkasiga tushadi.
Shunday qilib. m.av. Ill asrlarda Koreya yarimoroli va unga tu- 
tash joylarda tabaqaviy hokimiyatga asos solgan ilk quldorlik dav- 
latlari vujudga keldi.
Mazkur davrda koreyaliklar xitoyliklar madaniyatidan bahra- 
mand bo'lib, o'zlariga xos madaniyat yaratganlar.
332

---