Yussx usulining dori vositalari tahlilida qo’llanilishi I. Kirish

Usulning optimal sharoitini va tahlil vaqtini tanlish.
Dori moddalarini yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulida tahlilini olib borishda quyidagilar
maqsadga muvofiq:
1. Qisqa vaqt oralig‘ida eng asosiy moddani ajralishiga erishilishi
2. Usulda foydalanilgan texnik kamchiliklar eng kam bo‘lishi
Har bir tajribada dori moddasini tahlilini olib borishda qo‘zg‘almas va qo‘zg‘aluvchan fazalar va o‘ziga
xos haroratda eng yaxshi va eng yuqori nisbiy ushlanishga (α) ega bo‘lishi kerak. Har doim ma’lum
haroratda va eng yaxshi sistemalardan foydalanish natijasida kam sonli nazariy likobchalardan hamda
qisqa kolonkalardan foydalanishga harakat qilishi kerak. Ana shularni inobatga olgan holatlarda quyidagi
tenglama asosida qulay piklarni olishga erishildi.
L ∙ ŋ
tR = N∙N --------- (1+k2)
K ∙ ΔR
tR – umumiy ushlanish vaqti
N - nazariy likopchalar soni,
N - nazariy likopchalarning balandligi
L - kolonka uzunligi, sm
ŋ - elyuat qovushqoqligi
ΔR - bosimni tushishi (dm/sm2)=10-6 atm.
K - termodinamik bo‘linish koeffitsienti (r2)
k 2 – taqsimlanish qiymati
Formula asosida har xil elyuantlar ichidan qulay piklarni hosil bo‘lishi asosida eng kam qovushqoqlikka
ega bo‘lgan qo‘zg‘aluvchan fazani tanlab olishga erishiladi. Kolonkalarni foydalanish darajasi va
moddalarni ajralishi ularni sorbent bilan qanday to‘ldirilganiga bog‘liqdir. Yuqorida aytib qtilishicha
moddalarni yaxshi ajralishi uchun qisqa uzunlikdagi kolonkalardan foydalanishni tavsiya etiladi. Bunda
qisqa uzunlikdagi kolonkalarda, ma’lum meyorda nazariy likobchalarni saqlashdan iboratdir.
Chunki nazariy likobchalar, zarrachalarning kvadrat qiymatiga teskari proporsionaldir, shuning uchun har
doim qo‘zg‘almas qattiq faza kichik o‘lchamdagi zarrachalaridan foydalanish lozim. Ammo ayrim
holatlarda qo‘zg‘almas faza zarrachalarini kichiklashtirilgan sari elyuantni kolonka orqali o‘tishi
qiyinlashadi, shuning uchun bunday holatlarda ichki bosimni oshirishni talab etiladi. Oddiy bosim
beruvchi moslamalar 300-400 atm., bosimni berishga qodirdir. Bularga asoslanib har bir holatni inobatga
olib ish tutishni tavsiya etiladi.
YUSSX usulini olib borishda foydalaniladigan kolonkalarga qo‘yidagi talablar quyiladi:
1. moddalarni ajratish darajasi
2. tahlilni olib borish tezligi
3. kolonkani ishlatish darajasi.
Tahlilni olib borishda yaxshi natijalarga erishish uchun asosan serg‘ovak sirtli sorbentlardan
foydalanishni tavsiya etiladi. Shu bilan bir qatorda tekshirilayotgan moddaning konsentratsiyada va
tahlilni uzoqroq olib borishni tavsiya etiladi. Bunda sistemadagi bosimni oshirish ham maqsadga
muvofiqdir. Qo‘zg‘aluvchan sistema uchun bir-qancha erituvchilar berilgan bo‘lsa, u holda ulardan kam
qovushqoqlikka ega bo‘lgan erituvchilarni tanlashni taklif etiladi. Bunga nazariy likopchalarning sonini
va elyuatni bir meyordagi tezlikda erituvchini qovushqoqligini kamaytirilishi yordamida erishiladi.