“Юrори молекулали бирикмалар эритмасининг барrарорлиги ва унинг бузилиши: тузлаш, коацер-вация, ивиrланиш. Геллар ва ивиrлар хоссаси”

Yu
К
K
Yu/K
Yu/K
K/Yu
К/Yu
Bo’kish bosqichlari

---

250 
yangilarini hosil bo’lishi kuzatilmaydi. Bu bosqichdagi Gibbs energiyasining 
o’zgarishi butkul entropiya o’zgarishi bilan tushuntiriladi. 
Termodinamikaning 
I
qonuniga muvofiq polimerning bo’kish va erish 
jarayonining to’liq Gibbs energiyasi oraliq bosqichlar Gibbs energiyalarining 
yig’indisidan topiladi. (Gess qonuniga o’xshash). 
∆
G
erish
=
∆
G
1,2
+
∆
G
2,3
+
∆
G
3,4 
Birinchi ikkita qo’shiluvchi (
∆
G
1,2
va 
∆
G
2,3
) bo’kishga ta’luqli bo’lgani 
uchun, bo’kishdagi Gibbs energiyasining o’zgarishi quyidagicha ifodalanadi: 
∆
G
bo’kish
=
∆
G
1,2
+
∆
G
2,3
∆
G
bo’kish
manfiy qiymatga ega, binobarin, YuMB bo’kishi o’z-o’zidan sodir 
bo’ladigan jarayondir.
Bo’kish darajasiga turli omillarning ta’siri. 
Bo’kish polimerning darajasi uning va erituvchining tabiatiga bog’liq. Agar 
erituvchining makromolekula bilan molekulyar ta’sirlanishi katta bo’lsa, o’sha 
erituvchida polimer yaxshi bo’kadi. Qutblangan (polyar) polimerlar polyar 
suyuqliklarda yaxshi bo’kadi (masalan, oqsil suvda). Qutblanmagan polimerlar esa 
qutblanmagan erituvchilarda yaxshi bo’kadi (masalan, kauchuk benzolda).
YuMBning bo’kishiga yana sistemada elektrolitlar mavjudligi, pH mihit, 
temperatura ham ta’sir ko’rsatadi. YuMB bo’kishiga ionlar ta’siri 
makromolekuladagi degidratatsiya jarayoni bilan tushuntiriladi. Masalan, F
-
yoki 
+
juda yaxshi gidratlanadi, J
-
yoki Cs
+
nisbatan yomon gidratlanadi. Demak, ular 
YuMB bo’kishiga turlicha ta’sir ko’rsatadi. Ionlarning adsorbtsiyalanish xususiyati 
ham bo’kishga ijobiy ta’sir etadi. Masalan, J
-
va NCS
-
ionlari jelatinada 
adsorbtsiyalanishi tufayli oqsil ular ishtirokida yaxshi eriydi. 
YuMB bo’kishiga pH ta’siri rasmda namoyish etilgan. Rasmdan ko’rinib 
turibdiki, izoelektrik nuqtada bo’kish darajasi eng kichik qiymatga ega. 
Jelatinning bo’kishiga (a) va koagulyatsiyasiga (b) pH ta’siri oqsilning 
izoelektrik nuqtasini bo’kish darajasi yoki koagulyatsiya darajasi orqali ham 
aniqlash mumkin. 
рН
3,8 
11,0 
4,8 
h
0
а
a
min
рН
3 
5 
7 
9