“Юrори молекулали бирикмалар эритмасининг барrарорлиги ва унинг бузилиши: тузлаш, коацер-вация, ивиrланиш. Геллар ва ивиrлар хоссаси”

э
э
п/э
п/э
эп
эп

---

249 
1. Benzoldagi ebonit. 
2. Benzindagi rezina va sovuq suvdagi jelatin; 
3. Jelatin issiq suvda; tabiiy kauchuk-benzolda. 
 
Bo’kish jarayonining termodinamikasi
. 
Kichik molekulali birikmalar (KMB) YuMBga qaraganda xarakatchanroq 
bo’lgani uchun, bo’kish jarayonida ular polimer ichiga kiradi; bunda zanjirlar bir-
biridan itariladi, polimer hajmi kengayadi. KMBning polimer ichiga kirishi ushbu 
tengsizlik bo’lganda ro’yobga chiqadi:
 
)
(
)
(
2
2
0
О
Н
О
Н
n
µ
µ
>
 
bu erda 
)
(
2
0
О
Н
µ
-toza suvning kimyoviy potentsiali,
)
(
2
О
Н
n
µ
-polimerdagi 
suvning kimyoviy potentsiali. 
Bo’kish o’z-o’zidan sodir bo’ladigan jarayon. Binobarin, 
termodinamikaning 
II
qonuniga muvofiq, bo’kishda Gibbs energiyasining 
o’zgarishi manfiy qiymatga ega bo’ladi: 
=
−
)
(
0
n
n
µ
µ
∆
G
bo’kish
<0,

bu erda 
n
-polimerga o’tgan suvning molyar miqdori. 
Keyingi rasmda bo’kish jarayonining ketma-ket sodir bo’ladigan bosqichlari 
ifodalangan. Bo’kish jarayonida sistemaning entalpiyasi va entropiyasi o’zgaradi.
Rasmdagi 1dan
→
2ga o’tishda erituvchini polimerga kirishi ifodalangan. Bu 
jarayon issiqlik chiqishi bilan kechadi: 
∆
H
bo’kish
<0. Buning sababi YuMB 
molekulasi solvatlanadi. Entropiya juda kam o’zgaradi, binobarin, bu bosqichdagi 
Gibbs energiyasining o’zgarishi entalpiya omili (faktori) bilan belgilanadi: 
∆
G
1,2 
≅
∆
H
bo’kish
<0 
Rasmdagi 2dan
→
3ga o’tish jarayonida esa makromolekulani erituvchining 
barcha hajmi bo’yicha tarqalishining dastlabki bosqichi ko’rsatilgan. Bunda 
sistemaning entropiyasi ortadi. 
∆
S
2,3
>0). Buning sababi polimer to’ri 
g’ovaklashadi va erish mobaynida polimer molekulasi qisman erkinlashadi. 
Sistemaning entalpiyasi bu bosqichda juda kam o’zgaradi. (
∆
H
2,3
=0) va Gibbs 
energiyasining o’zgarishi entropiya omili tufayli sodir bo’ladi: 
∆
G
2,3
=-T
∆
S
2,3
<0 
Rasmdagi 3dan 4ga o’tishda YuMB makromolekulasini erituvchida 
tarqalishi natijasida gomogen eritma hosil bo’lish jarayonining oxirgi bosqichi 
ifodalangan. Bu jarayonda sistemaning entropiyasi keskin ortadi
 
∆
S
3,4
>>0), 
entalpiya bo’lsa, qariyb o’zgarmaydi (
∆
H
3,4
=0). Chunki eski bog’larni uzilishi yoki 
V
0
1
2
3
4