“Юrори молекулали бирикмалар эритмасининг барrарорлиги ва унинг бузилиши: тузлаш, коацер-вация, ивиrланиш. Геллар ва ивиrлар хоссаси”

Klassifikatsiyasi:
YuMB ni monomerlariga qarab 2 guruxga bo’lish 
mumkin: 
1. Polimerlar- bir xil atomlar guruxidan - monomerlar zvenosidan (M) 
tashkil topgan YuMB. 
M ko’p “
n
” marta takrorlanadi. Masalan, polietilen, polivinilxlorid. 
2. Boshqa YuMB. Ular polikondensatsiya usuli bilan olinadi. Ularga oqsillar, 
poliamidlar, polisaxaridlar kiradi. 
Ko’pincha “YuMB” va “polimer” bir xil ma’noda ishlatiladi. 
Polimerlar fazoviy tuzilishga qarab quyidagi guruxlarga bo’linadi: 
Chiziqli polimerlar - monomer zvenosining bir xil zanjiridan tashkil topadi: - 
M-M-M-M- 
Ularga tabiiy kauchuk. jelatin, tsellyuloza kiradi. 
Tarmoqlangan polimerlar :
Masalan, kraxmal bunga misol bo’ladi. 
Narvonsimon polimerlar:
Ularga ayrim sellyuloza va sun’iy tolalar kiradi. 
To’rsimon (tikilgan) polimerlar: uch o’lchamli polimerlar bo’lib, ularning 
zvenolari fazoviy kimyoviy bog’langan fazoviy to’rni hosil qiladi: 
-
М М М М М М- 
М М 
-
М М М М М М 
М М М М
М М М М 
М
М
М
М

---

245 
yassi to’r fazoviy to’r 
YuMB kelib chiqishiga qarab anorganik va organik polimerga bo’linadi:
Anorganik polimerlarga silikatlar, jumladan kremniy kislotasi kiradi: 
Si O Si O Si O
OH
OH
OH
OH
OH
OH
ёки 
OH
OH
Si O
n
Organik polimerlarga polietilenni misol qilish mumkin: 
-CH
2
-CH
2
-CH
2
- yoki CH
3
-(CH
2
)
n
-CH
3
Organik polimerlarga uglerod-uglerod bog’lardan tashqari H, O, galogenlar orqali 
bog’lar hosil bo’lishi mumkin. Ularga oqsillar, tsellyuloza misol bo’la oladi. 
Elementorganik polimerlar C-C, C-O, C-H, C-Nal bog’laridan tashqari, C-E 
(uglerod-element) kimyoviy bog’ini saqlaydi. Masalan,
Si O Si O
CH
3
3
CH
3
CH
3
CH
silioksanlar 
Bundan tashqari gomozanjirli, (-CH
2-
CH
2
-)
n
va geterozanjirli
polimerlar ham mavjud. 
Agar polimerning bitta makromolekulasida bir necha monomerlar zvenosi 
bo’lsa, sopolimerlar deyiladi: 
-M
1
-M
2
-M
3
-M
1
- 
Monomerlarning almashinish tartibi turlicha bo’lishi mumkin. SHunga ko’ra 
ular regulyar va noregulyar sopolimerlarga bo’linadi. 
Masalan, tsellyuloza regulyar, oqsil esa noregulyar polimerdir.
-NH-
С-(СH
2
)
n
- 
O

---

246