Yuldаshev Asqarali Yakubovich soliqlar va soliqqa tortish

Misollar:
1) 
yuridik shaxs 20 oktabrda ta'sis etilgan: 
2007-yiI uchun hisoblab chiqarishga yuridik shaxs mol-mulki o`rtacha yillik 
qoldiq qiymatining hisob-kitobi
Soliq solinadigan bazani aniqlash uchun, balans aktivida aks ettirila-digan 
eskirishni chegirgan holda, buxgalteriya hisobining quyidagi hisob-varaqlari 
bo`yicha summalar qabul qilinadi: 
asosiy vositalarni hisobga olish hisob varaqlari; 
uzoq muddatga ijaraga olinadigan asosiy vositalarni hisobga olish hisob 
varaqlari; 
nomoddiy aktivlarni hisobga olish hisob varaqlari; 
tugallanmagan qurilishni (belgilangan muddatlarda qurilishi tugallan-magan 
obyekt qismida) hisobga olish hisobvaraqlari; 

---

78 
o`rnatishga mo`ljallangan uskunani (me'yor muddatlarida o`rnatil-magan 
uskuna qismida) hisobga olish hisob varaqlari. 
 
4-§. Korxonalarda mol-mnlkni qayta bahoianishf va uning soliq obyektiga 
ta'siri
Mol-mulk solig`i stavkasi. Soliq stavkalari quyidagicha: 
Yuridik shaxslarning mol-mulkiga 3 % stavkasi bo`yicha soliq solinadi. 
Me'yordagi muddatlarda o`rnatilmagan uskuna uchun mol-mulk solig`i ikki 
baravar ko`paytirilgan stavka bo`yicha to`lanadi. 
Eksport mahsuloti ishlab chiqaradigan va uni mustaqil ravishda yoki 
ixtisoslashgan tashqi savdo birlashmalari va firmalari orqali sotadigan, vazirliklar, 
idoralar, korporatsiyalar, konsernlar, uyushmalar va kompa-niyalarning tarkibiy 
boiinmalari hisoblangan korxonalar uchun quyidagi miqdorlarda sotishning 
umumiy hajmida o`zi ishlab chiqargan mahsulot (ishlar, xizmatlar)ning 
eksportdagi ulushiga bog`liq holda mol-mulk soli-g`ining tabaqalashtirilgan 
stavkalari belgilanadi: 
Ko`rsatilgan imtiyoz savdo-vositachi korxonalarga, shuningdek, erkin 
almashtiriladigan valutaga xomashyo tovarlari-paxta tolasi, ip gazlama, lint, neft, 
neft mahsulotlari, gaz kondensati, tabiiy gaz, elektr energiyasi, qimmatbaho, rangli 
va qora metallarni eksport qiladigan ishlab chiqarish korxonalariga tatbiq 
etilmaydi. 
Soliq bo 'yicha imtiyozlar.
Quyidagi yuridik shaxslarning mol-mulkiga soliq solinmaydi: 
a) notijorat tashkilotlarning mol-mulkiga, tadbirkorlik faoliyati uchun 
foydalaniladigan mol-mulkdan tashqari; 
soliq solish maqsadida notijorat tashkilotlar deganda quyidagilar tu-shuniladi: 
faqat davlat byudjeti mablag`lari hisobiga moliyalanadigan, tasdiqlan-gan 
smetalar doirasida xarajatlarni qoplashga budjetdan dotatsiyalar ola-digan 
korxonalar, muassasalar va tashkilotlar; 
xayriya birlashmalar, uyushmalar va jamg`armalar, xalqarp tashkilot-lar, diniy 
birlashmalar va boshqa tashkilotlar: 
1) ijtimoiy-xayriya yoki boshqa maqsadlar uchun barpo etilgan, tad-birkorlik 

---

79 
faoliyati uchun daromad olishni ko`zlamasligi ta'sis hujjatlarida qayd etilganlari; 
2) moliyaviy va boshqa mablag`larni mazkur tashkilotning xodimlari, 
muassislari yoki a'zolarining shaxsiy manfaatlari uchun taqsimlamaydigan va 
investitsiyalamaydiganlari (mehnat uchun qonun hujjatlarida belgilangan tartibda 
taqdirlashlardan tashqari); 
b) xalq ta'limi va madaniyat muassasalari ehtiyojlari uchun foyda-laniladigan 
mol-mulkka; 
d) uy-joy-kommunal xo`jaligi va boshqa umumfuqaroviy ahamiyatga molik 
shahar xo`jaligining mol-mulkiga; 
e) nogironlarning jamoat birlashmalari, «Nuroniy» jamg`armasi va 
«O'zbekiston chernobilchilari» uyushmasining mulkida bo`lgan, ishlovchi-lari 
umumiy sonining kamida ellik foizini nogironlar tashkil qilgan yuridik 
shaxslarning mol-mulkiga, savdo, vositachilik, ta'minot-sotish va tayyorlov 
faoliyati bilan shug`ullanadiganlari bundan mustasno; 
f) yangi tashkil etilgan yuridik shaxslarning mol-mulkiga, ro`yxatdan o`tgan 
paytidan e'tiboran ikki yil mobaynida. Mazkur imtiyoz tugatilgan (qayta tashkil 
etilgan) korxonalar, ularning filiallari va tarkibiy bo`linma-larining ishlab chiqarish 
quwatlari va asosiy fondlari negizida tashkil etil-gan korxonalarga, shuningdek, 
korxonalar huzurida tashkil etilgan yuridik shaxslarga nisbatan, basharti ular ana 
shu korxonalardan ijaraga olingan asbob-uskunalarda ishlayotgan bo`lib, 
qo`llanilmaydi; 
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi va mahalliy hokimiyat 
organlari (o`z hududida mol-mulk joylashgan soliq to`lovchilarga nisbatan) 
tomonidan qo`shimcha imtiyozlar berilishi murnkin. 
Mol-mulk solig`i hisoblab chiqarilayotganida soliq solinadigan baza 
quyidagilarning qiymatiga kamaytiriladi: 
a) soliq to`lovchining balansida bo`lgan uy-joy-kommunal va ijtimoiy-
madaniy soha obyektlarining; 
b) tabiatni muhofaza qilish, sanitariya-tozalash maqsadida va yon-g`inga 
qarshi xavfsizlik uchun foydalaniladigan obyektlarning; 
Obyektlarni tabiatni muhofaza qilish maqsadlari uchun foydalani-layotganlar 
toifasiga kiritish tabiatni muhofaza qilish organlarining muay-yan obyektlardan 
tabiatni 
muhofaza 
qilish 
maqsadlarida 
foydalanilishi 
to`g`risidagi 
ma'lumotnomasiga muvofiq amalga oshiriladi. 
Sanitariya-tozalash maqsadida foydalaniladigan obyektlar qatoriga to-
zalagich inshootlari kiradi. 
Yong`indan saqlash obyektlariga o`t o`chirish depolari, o`t o`chirish uchun 
maxsus qurilgan suv havzalari, o`t o`chirish jihozlari o`rnatilgan taxtalar kiradi. 
g) mahsulot o`tkazgichlar, aloqa yo`llari (shu jumladan, avtomobil yo`Ilari), 
aloqa va energiya uzatish liniyalarining, shuningdek, ularni foy-dalanishga yaroqli 
holda saqlab turish maqsadida ko`rilgan inshootlarning. 
Mahsulot o`tkazgichlarga quyidagilar kiradi: 
neft, neft mahsulotlari, kondensat quvurlari va quvur transportining boshqa 
turlari, nasos, kompressor hamda taqsimlash stansiyalari bilan bir- 
uy-joy-kommuna] obyektlari bo`lmagan mintaqaviy gaz, bug kuvur-lari, 

---

80 
issiqlik trassalari, suv quvurlari, kanalizatsiya koJlektorlari; 
buxgalteriya hisobotida alohida obyektlar sifatida hisobga olinadigan alobida 
joylashgan sexlar, konlar va karerlarning ayrim uchastkalari ora-sidagi 
mahsulotlarni harakatlantirish uchun ishlatiladigan yer osti, yer usti va havoda 
joylashtirilgan har xil ko`rinishdagi kuvurlar va transportyorlar. 
Aloqa liniyalariga havo aloqa liniyalari, ularga ilib qo`yilgan simlar va aloqa 
kabellari, ustunli radiofikatsiya aloqa liniyalari, ularni belgilaydigan signal va 
o`lchov ustunlari (qoziqlaVi), radiorele aloqa liniyalari, kabelli telefon 
kanalizatsiyasi, yer usti va yer ostidagi ularga xizmat qilinmaydigan kuchaytirish 
(regeneratsiya qilish) punktlari, taqsimlovchi shkaflar, qutilar, yerga ulangan sim 
konturlari va boshqa aloqa inshootlari kiradi. 
Energiya uzatish liniyalariga havo va kabelli elektr uzatish liniyalari kiradi. 
Soliq solish maqsadida ularni foydalanishga yaroqli holda saqlab tu-rish 
maqsadida qurilgan inshootlarga ustunlar, tabiiy va sun'iy to`siqlar-dan o`tishlar va 
boshqa muhofaza inshootlari kiradi. 
d) aloqa yo`ldoshlarining; 
e) O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga ko`ra to`xtatib 
qo`yilgan asosiy ishlab chiqarish fondlarining; 
f) shahar yo`lovchilar transportining (taksidan, shu jumladan, yo`na-lishli 
taksidan tashqari), shahar atrofidagi yo`nalishlarda yo`lovchilar ta-shiydigan 
umumiy foydalanishdagi avtomobil transportining (taksi, shu jumladan, yo`nalishli 
taksidan tashqari); 
d) yo'1 hujaligi korxonalarining yo`llarni ta'mirlash va saqlash ish-larida band 
bo`lgan transport vositalarining; 
h) davlat dasturlari bo`yicha O`zbekiston Respublikasi qurolli kuchlari uchun 
kadrlar tayyorlashda foydalaniladigan transport vositalarining. 
i) lizingga olingan mol-mulkning, lizing shartnomasining amal qilish 
muddatiga. 
Soliq to`lovchining balansida bo`lgan tadbirkorlik faoliyatida foyda-
nilayotgan fuqaroni himoyasi va safarbarlik ahamiyatiga molik obyekt-larning; 
Chet el krediti hisobiga olingan uskunalarning, shu kreditni qoplash 
muddatiga, lekin besh yildan ortiq bo`lmagan muddatga. 
Soliq to`lovchilarga O`zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi amal-ga 
kiritilishiga qadar qabul qilingan O`zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari 
bilan taqdim etilgan soliq imtiyozlari ular taqdim etilgan muddat tugashiga qadar 
saqlanadi.