Yangiasr avlopi

Martin Iden

391

nash’asi -  yer yuzida eng oliyjanob quvonch-da. 

Bu quvonch jamiki muhtojliklarim evaziga meni 

mukofotladi.

Ruf uchun «ijod nash’asi» quruq gap ekanligini 

Martin bilmas edi. To‘g‘ri, qiz bu so'zlarni suhbat 

paytida  tez-tez  ishlatib  turardi,  Martinning  o‘zi 

ham  ijod  nash’asi  haqida  birinchi  marta  uning 

og‘zidan  eshitgan  edi.  Ruf  bu  haqda  o'qigan, 

universitet professorlarining leksiyalarida eshit­

gan,  hattoki  san’atshunoslik  bakalavri  darajasi 

uchun  imtihon  topshirayotganda  ham  tilga  ol- 

gan  edi.  Lekin  uning  o‘zi  har  qanday  mustaqil 

fikrdan,  har  qanday  ijodiy  ehtirosdan  mahrum 

edi,  faqat boshqalar og'zidan eshitganlarini tak- 

rorlay olardi, xolos.

Balki  muharrir  sizning  «Dengiz  qo‘shiqlari»n- 

gizni tuzatib  to‘g‘ri qilgandir? -  deb  so‘radi  Ruf.

-  Adabiy  asarga  to‘g‘ri  baho  bera  olmagan  mu­

harrir muharrir bola olmas edi-da.

-  

Mana,  hamma  odatlangan  mulohazaning 

ildiz otganiga yana bir dalil, -  

o‘zi

 yomon ko'rgan 

muharrirlar  toifasi  tilga  olingani  uchun  jahli 

chiqib ketgan Martin tajang bolib e’tiroz bildirdi.

-  Mayjud  narsa nainki  to‘g‘ri deb,  hatto  eng asl 

narsa deb hisoblanadi. Bironta hodisaning mav- 

judligi mazkur hodisaning to‘g‘riligini isbotlovchi 

dalil  deb  e’tirof  etiladi,  shunga  e’tibor  qilingki, 

yana hozirgi  sharoitdagina  emas,  balki  abadul- 

abad  shunday.  Albatta,  avom  epaqaga  kelmay- 

digan  nodon  bolgani  uchungina  bu  safsataga 

ishonadi.  Bunday  odamlaming  fikr  yuritish ja- 

rayonini Veyninger juda yaxshi tasvirlagan.  Fikr 

yurita  olmaydiganlar  o'zlarini  mutafakkir  qilib

---

392

Jek  London

ko‘rsatadilar va mustaqil fikr yuritadiganlaming 

taqdirini hal qiladilar.

Ruf hali bunday gaplami tushunish darajasi- 

ga yetmagan bolsa kerak deb cho'chigan Martin 

birdan gapdan to'xtadi.

-   Veyningeming  kimligini  men  bilmayman,

-   deb  e’tiroz  bildirdi  qiz, 

-

  siz  hamma  narsani 

umumlashtirishga biram ishqibozsizki,  natijada 

men fikrlaringizni tushuna olmay qolaman. Ayt- 

moqchimanki, agar muharrir...

-   Men  sizga  aytmoqchimanki,  -   deb  uning 

so'zini  boldi  Martin,  -   o‘sha  muharrirlaming 

hech  bolmaganda  to‘qson  to'qqiz  foizi  omadi 

kelmagan  odamlar,  xolos.  Muvaffaqiyatsizlikka 

uchragan  yozuvchilar.  Ular  uchun  tahririyatda 

aziyat chekib mehnat qilish va taqdirlari jumal- 

ning tarqalishiga hamda noshiming uddaburon- 

ligiga  bogliq  ekanligini  e’tirof etish  ijod  nash’a- 

sini  surishdan  ko'ra ko‘ngilliroq deb  oyiamang. 

Ular  yozishga  urinib  ko'rishgan,  ammo  muvaf­

faqiyatsizlikka  uchraganlar.  Mana  shu  yerga 

kelganda,  eng bema’ni va ко‘pchilikning fikriga 

zid  fikr  paydo  boladi:  adabiy  muvaffaqiyatning 

barcha eshiklarini mana shu soqchi itlar, ya’ni, 

ishi  o'ngmagan  adabiyotchilar  qo'riqlaydilar. 

Muharrirlar,  ularning  yordamchilari,  taqrizchi- 

lar,  umuman,  qolyozmalarni  о ‘qiydiganlarning 

hammasi bir vaqtlar yozuvchi bolishni orzu qil­

gan,  ammo bola olmagan odamlardir.  Adabiyot 

taqdirini  hal  qilish  huquqiga  ega  bolgan,  eng 

so'nggi  bosqichda  turishi  lozim  bolgan  mana 

shu odamlar nimani chop qilish kerag-u, nimani 

chop qilish kerak emasligini hal qiladilar.  Mana

---