|
Dengiz suvining muzdek tubida,
Neki bor uxlaydi tinch va osuda.
Bir qadam tashlasang suvga mabodo,
Hamma narsa tugaydi, b o ‘ladi ado.
400
Jek London
Albatta, bu bema’nilik. Bu charchaganlik-
dan, asabning nihoyatda ishdan chiqqanligidan.
Lekin nima uchun, kim uchun shuncha urin-
dim degan savol tug'iladi. Siz uchun. Shogird-
lik muhlatini qisqartirish uchun, muvaffaqiyatni
tezlatish uchun. Endi shogirdlik davrim orqada
qoldi. 0 ‘zimning nimalarga qodir ekanligimni bi
laman. Sizni ishontirib aytamanki, men bir oy
ichida o'qib o'zlashtirgan narsani har qanday ta-
laba bir yil mobaynida ham o'qib tushira olmay-
di. Men bunga aminman. Gapimga ishonavering.
Agarda gaplarimga tushunishingizni shuncha-
lik istamaganimda bu haqda og'iz ochmagan
bolardim. Men maqtanayotganim yo'q. Men
o'zim o'qib chiqqan kitoblarga asoslanib ga-
piryapman. Sizning akalaringiz mening oldimda
nodon, vahshiy odamlar, ular orom olib uxlab
yotgan chog'da, men kitoblardan qancha narsa
o'qib o'rganganman. Bir vaqtlar men shuhratni
orzu qilgandim. Endi men uchun shuhratning
hech qanday ma’nosi yo'q. Men faqat sizni istay-
man. Siz menga ovqatdan ham, kiyim-boshdan
ham, nom chiqarishdan ham zarursiz. Faqat qa
chon siynangizga bosh qo'yib, nihoyat, mast uy-
quga ketarkinman deb orzu qilaman. Oradan bir
yil ham o'tmay bu orzuim ro'yobga chiqadi.
Yana qiz Martinning kuchi ta’siriga berildi.
Ruf qanchalik ko'proq qarshilik ko'rsatsa, Mar-
Martin Iden
401
tin uni o'ziga shuncha ko‘proq jalb etardi.
zabt etgan kuch endi yigitning nigohlarida o‘t
bolib chaqnar, uning ehtirosli nutqida eshitilar,
uning vujudida qaynab toshardi. Shu choq, Ruf
ning mustahkam, sabotli tabiati bir onga, faqat
bir ongagina taraddudlanib, uning ko‘zi oldida
haqiqiy Martin Iden, olctam va muzaffar Mar
tin Iden namoyon boldi. Vahshiy hayvonlarni
o'rgatuvchilar ham ba’zi-ba’zida shubhaga tushib
qolgani singari, Ruf ham bu odamning qaysar ta-
biatini bo^ysundirish mumkinligiga shubha bilan
qaray boshladi.
- Gap yana mana bu yoqda, - deb davom etdi
Martin. - Siz meni sevasiz. Lekin nima uchun
sevasiz? Axir meni yozishga majbur etayotgan
narsaning o‘zi sizni ham meni sevishga majbur
etadi-ku. Siz meni shuning uchun ham seva-
sizki, atrofingizni o'ragan va birontasiga ko‘ngil
qoyishingiz mumkin bolgan odamlarga men
o‘xshamayman. Men kontorada ishlash uchun,
hisob-kitob bilan shug'ullanish uchun, sansa-
lorlik, lo'ttibozlik uchun tug'ilgan emasman. Siz
meni shu hamma odamlar qilayotgan ishni qi-
lishga, ular bilan hamnafas, hamfikr bolishga
majbur qilib ко‘ring, men bilan ular o'rtasidagi
farqni barbod qilasiz, meni yo‘q qilasiz, demak-
ki, o‘z sevgingizni mahv etasiz. Menga g'ayrat
baglshlagan narsa - ijodga bolgan ehtirosdir.
Bordi-yu, bironta oddiy ovsar odam bolganim-
da, yozuvchi bolishni orzu qilmasdim, shuning-
dek, siz ham menga xotin bolishni xohlashingiz
amrimahol bolardi.
- Axir, nega endi? - deb uning so'zini boldi
Ruf, uning yuzaki bolsa ham, ziyrak aqli shu za-
Uni
402
Jek London
taqqos qilish mumkinligini payqadi. - Axir,
qandaydir bir doimiy harakat qiluvchi mashina
to‘g‘risida umrbod bosh qotirib, bola-chaqasini
muhtojlik va mahrumlikka giriftor etgan tentak-
lar ilgari zamonlarda ham bolgan-ku. Ularning
xotinlari albatta sevishgan, birgalikda iztirob
chekishgan, lekin tentakliklari uchun emas,
balki aniqrogl, shu tentakliklariga qaramay se
vishgan.
Martin e’tiroz bildirib javob qildi.
- To‘g‘ri. Lekin mazkur tentaklardan boshqa
ixtirochilar ham bolgan, ular umr bo'yi mut-
laqo aniq va foydali narsalarni ixtiro qilish bi
lan shug\illanganlar va nihoyat, o‘z istaklariga
musharraf bolganlar. Men axir, mumkin bolma-
gan hech narsani istamayman...
- Siz o'zingiz «mumkin bolmagan narsaga
erishmoqchi» bolganingizni aytuvdingiz.
- Majoziy ma’noda aytgan edim. Men, ochigl,
o'zimdan oldin juda-juda ko‘p odamlar erishgan
narsalarga intilaman, ya’ni, yozishni va adabiy
mehnat bilan yashashni istayman.
Rufning sukut saqlab otirishi Martinning
jig'iga tegardi.
- Bundan chiqdi, siz buni ham doimo harakat
qiluvchi mashina singari xom xayol deb hisoblar-
kansiz-da? - deb so'radi Martin.
Bunga javoban qizning qoli - xuddi injiq bo-
lasini tinchitmoqchi bolgan onaning qolini es-
latuvchi mehribon qollari Martinning qolini
siqib qo'ydi. Haqiqatan ham, Martin Ruf uchun
faqat injiq bola, mumkin bolmagan narsaga inti-
luvchi tentak bola edi.
Martin Iden
403
Ruf ota-onasining Martinga qanday adovati
borligini yana bir bor eslatib o‘tdi.
- Lekin siz meni sevasizmi? - deb so‘radi yigit.
- Sevaman, sevaman! - dedi qiz.
- Men ham sizni sevaman, shuning uchun
ular menga hech to‘siqlik qilolmaydi. - Martin
ning ovozi tantanavor yangradi. - Modomiki,
men sizning muhabbatingizga ishonarkanman,
ularning nafratining hech daxli yo‘q menga.
Dunyoda muhabbatdan boshqa hamma narsa
beqaror. Agar muhabbatimiz har qadamida qo-
qilib yiqiladigan zaif, mayib-mayriq emas, balki
chin muhabbat bolsa, u yolidan adashmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
