Yangiasr avlopi

Martin  Iden

353

bolsa  ham,  ora-sira  o‘zi  olgan  tahsilning 

chilik va qusurlarini seza boshladi.  Bu qusurlar- 

ga  barham  berish  uchun  faqat  vaqt  kerak  edi, 

xolos.  «Ana o'shanda, bellashamiz!» -  deb otyladi 

Martin.  Lekin hozircha u professorning og'zidan 

chiqqan  hamma  so'zlarni  ehtirom  bilan  tinglab, 

o‘zini uning oyoqlari ostida o'tirganday his qilar- 

di.  Biroq  Martin  uchun  hamsuhbatining  mulo- 

hazalaridagi  zaif tomonni  aniqlab  olish  uncha- 

lik oson bolmasa ham,  u  narsa  suhbat  mavzui 

o'zgarganda  bilinib  qolardi.  Nihoyat,  Martin  bu 

zaif tomonning  nimadan  iborat  ekanini  aniqlab 

olganidan keyin, professor bilan oralaridagi teng- 

sizlik hissi darhol g‘oyib boldi.

Ruf ularning oldiga ikkinchi marta yaqinlash- 

ganda, Martin endi gap boshlagan edi.

-   Sizning  nimada  adashayotganingizni  yoki 

aniqroq qilib aytganda, fikrlaringizning zaif tomo- 

ni nimadaligini aytib berishim mumkin, -  dedi u.

-   Siz  biologiyani  nazarga  ilmaysiz,  mulohazala- 

ringizda men shu narsani payqadim. Ya’ni,  men 

jonsiz  moddalami  jonlantirish  borasida  labo- 

ratoriyada  olib  boriladigan  tajribalardan  tortib, 

eng keng  miqyosdagi jamiyatshunoslik va  este- 

tik umumlashmalargacha hamma narsani qam- 

rab  olgan  chinakam  ilmiy  biologiyani  nazarda 

tutyapman.

Ruf tamomila hang-mang bolib  qoldi.  U  pro­

fessor Kolduellning leksiyasini ikki yil mobayni- 

da eshitgan,  professor unga donishmandlikning 

qaynar bulogl bolib tuyular edi.

-   Gapingizga  unchalik  tushuna  olmadim,  -  

dedi taraddudlanib professor.

kam-

---

354

Jfek  London

-   Sizga  izohlab  berishga  harakat  qilaman,  -  

dedi Martin. -  Esimda, Misr tarixini o'qiganimda, 

unda Misr  san’atini tushunish uchun awal shu 

mamlakatning  sharoitini  o'rganish  lozim  degan 

jumlani o‘qigan edim.

-  Juda to‘g‘ri, -  deb e’tirof etdi professor.

-  Shuning uchun ham, -  deb davom etdi Mar­

tin,  -  menimcha,  o‘z navbatida,  awal hayotning 

o‘zini  nimadan  va  qay  tarzda  tashkil  topgani- 

ni  bilib  olmasdan,  mamlakatning  xususiyati- 

ni  o‘rganib  bolmaydi.  Qonunlar,  muassasalar, 

urf-odatlami va dinni, ulami yaratgan odamlar-. 

ni,  hattoki,  bu odamlaming tabiatini o'rganmay 

turib,  qanday  qilib  tushuna  olamiz?  Adabiyot 

ham  Misr  ibodatxonalari  va  ehromlari  singari 

odam yaratgan  narsa emasmi?  Nahotki  koinot- 

da butun jahon takomili qonuniga tobe bolma­

gan biron narsa bolsa? Men ayrim san’atlaming 

takomil tarixi ishlab  chiqilganini bilaman,  lekin 

u  yuzaki  ishlangan,  menimcha.  Bu  o‘rinda  in­

son  chetda  qolgan.  Cholg4ilardan  arfa,  skripka 

takomili,  musiqa,  raqs,  qo‘shiqlaming  takomi­

li  g‘oyat  puxta ishlangan.  Lekin insonning o‘zi, 

u  birinchi  cholg4i  asbobini  yasamasdan,  ilk 

dafa  qo'shiq  kuylamasdan  burun  takomilla- 

sha boshlagan a’zolari haqida nimalarni aytish. 

mumkin?  Siz  mana  shularni  unutyapsiz,  men 

esa aynan shuni biologiya deb atayman. Bu ni- 

hoyatda keng ma nodagi biologiyadir.  Men juda 

poyma-poy gapiryapman, lekin fikrimga tiishu- 

nishingizni  istardim.  Bu  fikr  siz  gapirayotgan 

pajrtda miyamga keldi, shuning uchun uni dar- 

hol aniq ifodalab bera olmayapman. Siz masala-

---