Yangi pedagogik texnologiyalar

биз ҳам ўзбек 
қўшиғи “Бешқарсак”ни доирачи ва қўшиққа 
қарсаклар ҳамда жамоа “луқмалар” билан “ой”, 
“ҳо”, “эй” бўғинларида жўр бўлувчи эркаклар 
хори ижросида эшитишга муяссар бÿлдик. 
Баъзида шу садолар орасида яккахон ижрочи 
қисқа оҳангларда айтиладиган сўзлар билан 
куйларди. Умуман олганда жуда қизиқарли, по
-
лиритмик, кўповозли ансамбль янграрди, яна 
шуни инобатга олиш керакки, бунда ҳамма 
қатнашчилар ҳам куйлаб, ҳам рақс тушарди
-
лар
.
Шу аснода ритмик жўр бўлишга интилиш ўзбек 
мусиқаси учун тасодифий эмас, албатта. Зотан, 
мураккаб синкопларга бой ва турли ижро без-
аклари билан йўғрилган ўзбек куйлари аниқ ва 
лунда усул жўрлигини талаб этади. Академик 
Б.В.Асафьев ўзбек куйлари хусусида фикр юри-
таркан, 
“улар ўзининг жозибадорлиги, та
-
ровати ва ўзгача синкопа хусусияти билан 
ҳаяжонлантиради”,
– деб ёзган эди. Унинг жон-
ли қўшиқнинг ритмомело-пластикаси, гул каби 
хушбўй, асалдек лаззатли интонацияларидан та-
ассуротлари шундан эди .
Бошқа тарафдан, мусиқавий эстетик туйғу, 
мусиқавий идрок бировозлик куй билангина гар-
чанд у юксак даражада ривожланган бўлсада) 
қаноатланмайди. Шу боис ҳам усуллар Ўзбек 
мусиқасига таркибий сингиб кетган.
Усулнинг ритмик шакллари содда ёки ўта му-
раккаб ва ривожланган бўлиши мумкин. Одатда, 
усул мусиқа асаринниг ўзгармас ритмик шаклини 
ташкил этиб, у куйнииг ички ритмик ҳолатини тар-
тиблаштириб боради.
Усул асосан доира, ноғора ва бошқа зарбли 
асбоблар ижроси орқали берилади. Кўпинча бир 
неча усуллар уйғунлашиб келади. Ўзбекистонда 
кенг тарқалган халқ чолғу дасталарида бир неча 
усулларнинг бирикма ҳолида келиши – уларнинг 
ўзига хос хусусиятларидан ҳисобланади.
Усуллар яхлит мусиқавий – бадиий образнинг 
таркибий қисми бўлгани ҳолда куй билан, балки 
куй билан чамбарчас боғланган бўлади.
Таниқли композитор ва назариётчи Х.С.Пуш-
карёв усуллар ҳақида шундай ёзади: