Yangi pedagogik texnologiyalar

“ўзбек миллий ашулачили
-
гининг баъзи бир турлари ва хусусиятлари” 
мақоласида ашулачиликнинг бинниги (бурундан), 
гуллиги (томоқдан) ва ишками (қориндан) каби уч 
тури ҳақида ёзганди.
Чолғу мусиқасидаги куй, ритм, тембр аа кўпо-
возлилик садолашининг ўзаро боғланиши фақат 
дасталарда эмас, балки яккахон ижрочиликда 
ҳам ҳосил бўлади. Масалан, дутор чалаётган-
да ижрочи бир товушдаги куйни усул жўрлиги ва 
бурдонлик тор ёки кварта, квинта, октаваларнинг 
параллел ҳаракатидан чиққан кўповозлилик би-
лан уйғунлаштиради. Бу чолғунинг политембрли-
ги дуторнинг айтарли баланд бўлмаган товуш-
ларининг ўзининг ÿзига зос “қуруқ” шитирлашга 
ўхшаш хусусиятлари борлигида кўринади. Бирга-
ликда булар ҳажмли товуш жаранглашини ҳосил 
қилади.
Зарбли асбобларда эса оддий усулдан то му-
раккаб полиритмик усуллар ҳосил қилиш мумкин. 
Доирада ÿткир чертишдан то кучли ва тиниқ куч-
1 
Бурдон (франц.) – «йўғон овоз».

---

19
Ta’lIM TexNoloGIyalarI № 5–6, 2012
• Методик тавсия
ли ва анча давомли янграйдиган товушгача бÿлган 
бой бўёқлар кўлами мавжуд. Шу боис ҳам доира 
“куйлайди”, деб бежиз айтишмаган.
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, Ўзбек 
халқ мусиқасидаги кўповозлилик хусусияти мело-
дик ритм етакчилигини бузмаган ҳолда мелодия, 
ритм ва тембрларнинг муштараклигига хизмат 
қилади.
Ўзбек мусиқасидаги кўповозлилик муаммо-
ларини таҳлил этишдан мақсадимиз мактаб 
ўқитувчисига анъанавий полифониянинг характер-
ли шаклларини ёритиб беришдидир. Бу айниқса 
кўповозли куйлашни эгаллашда бошланғич босқич 
ҳисобланган тўғри репертуар танлаш ва кўповозли 
намуналарни аранжировка қилишда кўмак беради, 
деб ўйлаймиз.