X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

, 
yovvoyi hayvonlar muhofaza qilinadi. Amalga oshirilgan tadbirlar 
natijasida yo’qolib ketish arafasida turgan ko’p hayvonlar soni tiklangan. 
 
Afrika materigi qo’riqxonalari va milliy bog’lari
1-jadval 
Qo’riqxonalar 
Milliy bog’lar 
1. Masva 
1. Serengeti 
26. Saut-Luangva 
2. Buriga 
2. Ruvenzori 
27. Kudelungu 
3. Acholi 
3. Dinder 
28. Upemba 
4. Masai-Mara 
4. Rudolo 
29. Kameya 

---

38 
5. Ngorongora 
5. Kabarega 
30. Kisama 
6. Finna 
6. Janubiy 
31. Uest-Lunga 
7. Kizingo 
7. Garamba 
32. Lukusuzi 
8. Rungva 
8. Kilimanjaro 
33.Kalaxari-Xemsbok 
9. Borgu 
9. Niokolo-Koba 
34. Kryuger 
10. Singu 
10. TSavo 
35. Uanki 
11. Pama 
11. Maraxue 
36. Sioma-Ngvezi 
12. Arli 
12. Tai 
37. Gorongoza 
13. Kujani 
13. Ruaxa 
38. Lavushi-Manda 
14. Bodinko 
14.Lenjari 
39. CHobe 
15. Ugalla 
15. Dubl-8 
40. Maiko 
16. Lvando 
16. Komoe 
41. Mole 
17. Milando 
17. Dja 
42. Manda 
18. Lefini 
18. Salonga 
43. Faro 
19. Lekoli-Paidaka 
19. Virunga 
44. Bubanjida 
20.Sentral-Kalaxari 
20.Mveru-Vangalya 
45. Benue 
21. Norva 
21. Mikumi 
46. Kasungu 
22. Faldam 
22. Sumbu 
47. Kasguz 
23. Selus 
23.Davushi-Manda 
48. Marsabit 
24. Chobe 
24. Isangano 
49. Nika 
25. Maktadikgadi 
25. Nort-Luangva 
50. Lusenga-Pleyn 
Nazorat savollari: 
1.
Materikda o’simlik dunyosining rivojlanishi, tarqalish geografiyasi haqida 
ma’lumot bering? 
2.
Materikda shakllangan floristik oblastlar va ularning geografik tarqalishi 
qanday xususiyatga ega? 
3.
Afrika materigi hayvonot dunyosining o’ziga xos tomonlarini ayting? 
4.
Materikda qanday tabiat zonalari shakllangan va ularning tavsifini bering?
 
5.
Materikda qanday milliy bog’ va qo’riqxonalar shakllangan? 
6.
Afrika materigi tabiatini muhofaza qilish chora-tadbirlarini ayting? 
1.7. AFRIKA MATERIGINI TABIIY GEOGRAFIK RAYONLASHTIRISH 
 
1.7.1. SHIMOLIY AFRIKA TABIIY GEOGRAFIK RAYONI 
 
Tayanch so’z va iboralar: 
landshaft zonalari, tabiiy geografik rayon, Atlas 
tog’lari, Sahroi Kabir cho’llari, Sudan tekisliklari, sirokko shamoli, daryo vodiylari. 
 
Afrika hududining asosiy qismida geologik strukturaning va rel’ef 
shakllarining deyarli bir xil tuzilishi tufayli katta-katta maydonlarda landshaft 

---

39 
komplekslari ham bir xil ko’rinish xususiyatiga ega. Ularning o’zgarishi iqlimning 
o’zgarishiga bog’liq holda asta-sekin yuz beradi. Shimoliy Afrikaning rel’efi asosan 
tekis bo’lganligi uchun landshaft zonalarining shimoldan janubga tomon o’zgarishi 
va almashinishi muayyan ravishda sodir bo’ladi. Bu yerning orografiyasi ham 
landshaftlarning shakllanishiga sezilarli darajada ta’sir ko’rsata olmaydi. 
Materikning sharqiy qismida tektonik harakatlar faollashgan zonaga duch kelgan 
Afrika platformasida baland tog’
 
massivlari vujudga kelgan, tektonik yoriqlar va 
uzilmalar hosil bo’lgan, vulkanizm rivojlangan. Bunday orografik o’zgarishlar 
atmosfera yog’inlari va haroratning notekis taqsimlanishiga, balandlik 
mintaqalarining shakllanishiga va ular tarkibining murakkablashishiga sabab 
bo’lgan. Natijada Afrika hududida xilma-xil zonal-hududiy landshaft komplekslari 
vujudga kelgan. 
Materikni tabiiy geografik rayonlashtirishda T.V.Vlasova (1987) uning 
hududini 4 ta yirik rayonga - Shimoliy, Sharqiy, Markaziy va Janubiy Afrikaga 
bo’ladi. A.M.Ryabchikov, L.A.Mixaylovalar materik yuzasining tuzilishiga va 
balandlik xususiyatlariga asoslanib, dastlab uni ikkita katta qismga - Past va Baland 
Afrikaga bo’lishadi. So’ngra ularning tarkibida bir necha tabiiy geografik o’lkalarni 
ajratishadi. Quyida Afrikaning 4 ta tabiiy geografik rayonlari va ularga taalluqli 
bo’lgan tabiiy geografik o’lkalari bilan tanishamiz. 
Shimoliy Afrika materikning shimoliy va shimoli-g’arbiy katta qismini tashkil 
etadi. Uning aksariyat qismi mutloq balandligi 1000 m dan oshmaydi. Shimoliy 
Afrika tarkibiga Atlas tog’lari, Sahroi Kabir cho’llari, Sudan tekisliklari kabi tabiiy 
geografik o’lkalari kiradi.