X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

turadi: AyoHar hayz vaqtida taxminan 15 mg temir yn'qotadilar.~
Turli sabablarga ko'ra (oshqozon-ichak kasalliklari, jigar 
kasalliklari, ayollarga xos ba’zi bir kasalliklar) surunkali qon 
yo'qotishlar natijasida temir-tanqis anemiya kelib chiqadi.
2. Temirning ichakdan so'rilishining kamayishi oshqozon va 
ayniqsa ingichka ichak kasalliklarida kuzatiladi.
3. Temirning odatdan ko'p sarflanishi homilador, emizikli 
ayollarda, bolalarda, tez o'sish davrlarida kuzatiladi. Ilgarigi vaqt­
larda temir taqchil anemiyaning keng tarqalgan, hozir kam uch­
raydigan, ammo diqqatga sazovor xloroz (rangsiz bedarmonlik) 
deb ataluvchi turi bo'lib, uni ikki — ertagi va kechki guruhlari 
farqlanadi.
Ertagi xloroz qizlarda, ularning balog'atga yetish davrida, 
kechkisi katta yoshli ayollarda jinsiy a’zolaming so'nishi (klimaks) 
davrida kuzatilib, bulaming asosiy sabablari hayz ko'rishning 
buzilishi tufayli qon yo'qotish bilan bog'langan. Lekin aniq- 
lashlarga ko'ra, bunday kasallik ayrim hollarda erkaklarda ham 
kuzatilishi mumkin. Bolalaming o'sishi bir tekisda bo'lmay, vaqti- 
vaqti bilan, ayniqsa balog'atga yetish davrida tezlashishi mumkin. 
Bola tez o'sayotgan davrida uning organizmi kislorodga, demak
215

---

gemoglobinga, temirga talabi ortadi. Agar shu davrda organizmda
temir zaxirasi yetarli bo'lmasa kamqonlik kelib chiqadi.
4. 
Gipoxromiya organizmda faqat temirning yetishmasligi bilan
bogMiq boMmay, balki uni suyak ko‘migidagi eritroblastlar tom o­
nidan o'zlashtirilishining buzilishi natijasi ham boMishi mumkin.
Ma’lumki, gemoglobin gem hamda globindan tashkil topgan
boMib, temir gem qismining tarkibiga kiradi. Gemning sintezi bir
necha davrdan iborat boMib, qator fermentlar ishtirokida amalga