X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

144

---

Alsidoz sabablar
rasm.
145

---

r
Alkaloz sabablari
2
Mineralizatsiyaair-
lanish
3 Giperventilyalsiya
5- rasm.
146

---

Alkaloz — vodorod ionlarining m utloq yoki nisbiy o'zgarishi 
ham da pH ning ortishi, ya’ni ishqoriy tom onga siljishini angla- 
tuvchi holat. Buning b ir necha turlari farq qilinadi;
1) 
respirator (gazli) — o'pkaning giperventilatsiyasi va shu 
tufayli k arb o n at angidridini to 'x to v siz ravishda tezlik bilan 
organizm dan ko'plab chiqarish natijasida yuzaga keluvchi holat;
2) m etabolik (gazli bo'lm agan) alkaloz:
a) kislotali m oddalarni ko'plab chiqarish yoki ko'plab y o 'q o ­
tish natijasida organizm da (m asalan, .ketm a-ket to'xtovsiz qayt 
qilish ,o sh qo zo n yarasining teshilishi — perforatsiya b o 'lg an
vaqtda) ishqoriy m oddalarning ko'payib ketishi;
b) ekzogen, ya’ni organizmga ko'p miqdorda ishqoriy muhitli 
moddalaming tashqaridan kiritilishida kuzatiluvchi turlariga bo'linadi.
Ayniqsa atsidoz va qism an alkaloz holatlari organizm ning 
barch; 
darajalarida chuqur o'zgarishlarga, hayot uchun
tahliki 
i holatlarga olib keladi.
Cjfeyarli barcha patologik jarayonlar va kasalliklar suv-elektro- 
litlar muvozanati (nisbati)ning u yoki bu darajada o'zgarishi bilan 
kechadi.
O 'z navbatida suv va mineral moddalarning bir-biriga miqdoriy 
ham da sifatiy m e’yori nisbatining kuchli buzilishlari va buning 
asosida birinchi navbatda so'zsiz gomeostazning chuqur, ko'pincha 
hayot uchun xavfli darajada siljishlari m uhim ko'rsatkich hisob­
lanadi. Chunki bunda biologik suyuqliklar, hujayralar, to'qim alar, 
sistem alar va qolaversa yaxlit organizm faoliyatlari amalga oshi- 
rilmaydigan ahvolga tushib qoladi.
Suv va unda erigan elektrolitlar alm ashinuvi o 'zaro bir-biriga 
uzviy bog'langanki, ularga taalluqli m asalalarni bir butunlikda 
ko'rish maqsadga muvofiq va h ar tom onlam a to 'g 'rid ir.
Odam gavdasi og'irligining o 'rta hisobda 60% ini (bu albatta 
yoshga, jinsga, sem iz-oriqlikka bog'liq, m asalan, yosh bolalarda 
70%—85% ini) suv tashkil etadi.