X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

sifatida saqlanishi mumkin. Ular boshlanishida bilinmasligi, faqat
kuchsizlanganlik em as, balki kuchli kom pensator m exanizm lar
va tormozlanish nazorati hisobiga ham boMadi. Am m o, organizmga
ularni rag‘batlantiruvchi ta ’sirlar («p atologik q o ‘zg ‘alishlarni
kuchaytiruvchi generatorlar») yuzaga kelganda, nazorat pasay­
ganda, bu izli reaksiyalar turli belgilar bilan o ‘zini nam oyon
qilishi mumkin.
Nerv sistemasi funksiyasining yo‘qolishi. 
N erv sistem asining
u yoki bu tuzilm asining shikastlanishi uning funksiyasi buzilishi
yohud y o ‘qolishiga olib keladi. A m m o, nerv tu zilm alarining
yuqori darajadagi kom pensator m exanizm lari borligi va ularning
faoliyati tufayli ushbu nuqson va buzilishlar k o'pincha ularning
boshlanishida emas, balki keyinchalik (ayrim sabablarga ko'ra) se­
zilarli o'zgarishlar bilan yuzaga kelib nam oyon boMishi mumkin.
Shuni ta ’kidlash lozim ki, agar nerv sistem asi nuqsonlari klinik
jih atd an yuzaga ch iq q a n lig i b o sh la n g a n b o 'ls a , d em a k bu
sistem aning ishonchliligi va kom pensator imkoniyatlari toliqqan
yoki ularning yetarli darajada bo'lm aganligidan dalolat beradi.
Bunday o'zgarishlar faqat organik bo'libgina qolm ay, balki
qo'zg'alish va torm ozlanish jarayonlarining o'zaro m unosabati
va k uchi b u zilish la ri o q ib a tid a ham yuz berishi m u m kin .
M a'lum ki, har bir neyron tonusni d oim o torm ozlovchi nazorat
ostida bo'ladi, bu turli manbalardan chiquvchi tasodifiy im puls-
larga nisbatan reaksiya qilishga imkon bermaydi. Tormozlanishning
300

---

yetarli yoki m utlaqo boMmasligi neyrogen torm ozlanish ta ’siri­