X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

kristallanish hosil boMishiga to'sqinlik qiluvchi moddalar (kristal­
lanish ingibitor)larining, masalan, anorganik pirofosfat, sitratlar,
284

---

magniy, rux, marganes, kobalt ionlarining kamayishi kristalla-
nishni kuchaytirib, tosh hosil boMishiga olib keladi. Tosh hosil
boMishi m exanizm ida siydik pH o'zgarishi, siydik chiqishining
qiyinlashishi, siydikda tuzlarning kristallanishi uchun qulay sha­
roit yaratib beruvchi moddalarning (masalan, mukoproteinlar,
kollagen. elastin oqsillarining mahsulotlari, pirouzum kislotasi.
su lfan ilam idlar va boshqalar) k o ‘payib ketishi ham m uhim
ahamiyatga egadir.
Buyrak toshi kasalligining asoratlari sifatida buyrak atrofiyasiga
olib keluvchi gidronel'roz, nefroskleroz, yalligManish jarayoni
qo'shilishi natijasida kelib chiquvchi pielit va pielonefritlar, buyrak
abssesslan va boshqalarni ko'rsatish mumkin.
BUYRAK Y E TISH M O V C H ILIG I
Buyrak yetishm ovchiligi deganda, buyrakning ekskretor fa o ­
liyatin in g o 'ta pasayishi yoki to 'x ta sh i, buyrakning boshqa
faoliyatlarining chuqur o'zgarishi va organizm ichki m uhiti
doim iyligining buzilishi bilan kcchadigan holat (sindrom ) na­
zarda tutiladi. Buyrak yetishm ovchiligining o'tkir va surunkali
shakllari mavjuddir. bu esa yetishm ovchilikning qanchalik tez
rivojlanishi bilan belgilanadi. Buyrak faoliyatining buzilganligini
ko'rsatuvchi asosiy belgi boMib, siydik ajratilishida faol ishtirok
etuvchi nefronlar sonining kamayishi hisoblanadi (faol nefron-
lar miqdori — F N M ). Bu m iqdor ikki baravar kamayganda
buyrakning barcha faoliyatlari buziladi. FN M o z m iqdorda
kamayganda buyrak faoliyati chegaralangan ravishda buziladi.