X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

boMadi.
N efro- va urolitiazlarning kelib chiqish sabablari turlicha
boMib, ularni ekzogen va endogen omillarga bo'lish mumkin.
Ekzogen om illarga tuzlarga boy «qattiq» suvni iste’m ol qilish,
ovqat tarkibida tuz m iqdorining ko'pligi va aksincha, oqsillar va
vitam inlam ing (A, B,, B6) kam chilligi, siydik yo'llariga bak­
teriyalar va viruslar tushib, ularning yalligManganligi, tashqi
muhitining o 'ta namligi yoki quruqligi, doim iy yuqori haroratda
bo'lish va boshqalar misol boMadi. Endogen omillar esa organizmda
endokrin bezlar faoliyatining buzilishi (asosan, qalqonsim on bez
va uning oldi bezi, chunki ular kalsiy va fosfor alm ashinuvini
boshqaradi), modda alm ashinuv jarayonining keskin o'zgarishi
bilan bogMiqdir.
Buyrak toshi kasalligining kelib chiqish mexanizmi to'g'risida
ikki nazariya mavjud:
1. Kristallanish nazariyasi bo'yicha aastavval mineral tuzlar
kristallar hosil qilib, keyin ularga organik m oddalar ch o'k ib
qo'shiladi.
2. Kolloid nazariyaga, asosan, esa oldin toshning organik asosi
hosil boMib, keyin unga tuzlar cho'kib qo'shiladi.
Bu jarayonlarning qaysi biri birlamchi bo'lishidan qat’iy nazar,
nefro-urolitiaz kelib chiqishida tosh hosil boMishiga to'sqinlik
qiluvchi o m illa m in g pasayishi, yoki aksincha, shu jarayonni
kuchaytiruvchi sabablarning ustunligi eng asosiy o'rin tutadi.
MaMumki, siydik tarkibida tuzlam i erigan holda saqlab turuvchi
moddalar mavjud (solyubilizatorlar), masalan. m ochevina, krea-
tinin, ksantin, sitratlar, gippur kislotasi va boshqalar. Ana shu
erituvchi moddalaming siydik tarkibida kamayib ketishi tosh hosil
boMishi uchun qulay sharoit yaratadi. Bundan tashqari, siydikda