X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

bosh miya to‘qimalarining shikastlanish belgilari va buning natijasida
nafas olish va qon aylanishining buzilishi bilan xarakterlanadi.
Odatda, ko'rsatilgan o'zgarishlardan awal koma oldi holati vujudga
keladi, uning kechish davri tudicha vaqt davom etishi mumkin. Bu
davr ko'ngil aynish, qusish, ishtahaning yo'qolishi, bosh og'rig'i,
MNS funksiyalarining buzilishi (uyquchanlik, almashinib turadigan
uyqusizlik, yuqori qo'zg'aluvchanlikning buzilishi) bilan xarak­
terlanadi.
Jigar komasi vujudga kelishida serebrotoksik moddalarning
qonda to'planishi, kislota-ishqoriy muvozanat va eritrositlar
almashinuvining buzilishi alohida o'rin-tutadi. Hujayralararo
bo'shliqqa kaliyning chiqishi, natriy va vodorod ionlarining hujayra
ichiga kirishi hujayra ichida atsidozni kuchaytiradi. Hujayralararo
bo'shliqda esa metabolik atsidoz vujudga keladi. Buning natijasida
ammiakning toksik ta ’siri kuchayadi, ayniqsa miya hujayralariga
u ko'proq kiradi. Miya to'qimasida energiya hosil qilish jarayonlari
pasayadi, natijada sintez jarayonlari izdan chiqadi.
Jigar komasi rivojlanishining 2 xil varianti tafovut etiladi:
shuntli (qon tomirlari bilan ta’minlanishning boshqa yo'lga o'tishi
tufayli) va jigar-hujayra komalar.
■Shuntli jigar komasi. 
Komaning bu turi -jigarning sklerotik
(sirrotik) og'ir shikastlanishi ’oqibatida vujudga keladi. Jigar
sirrozi o'tkir yoki surunkali gepatit, uning surunkali vena qon
tomiri dimiqishi natijasida vujudga keluvchi gipoksiyasi, jigar
parenxim asining (o 't biliar sirrozi) shikastlanishi oqibatida
vujudga keladi va portal gipertenziya rivojlanishi bilan kechadi.
Uzoq vaqt turg'un davom etuvchi portal gipertenziya porto-kaval