X. O. Eshchanov kimyo qo’llanma

Elementlarning xossalari, shuningdek ularning birikmalarining shakl va xossalari elementlarning atom og’irliklariga davriy ravishda bog’lik bo’ladi.

D.I.Mendeleyev davriy jadvalni tuzar ekan yana 11 ta elementning (fransiy, radiy, aktiniy, skandiy, galliy, germaniy, protaktiniy, poloniy, texnisiy, reniy, astat) kashf qilinishi kerakligini va 3 ta elementning barcha fizik-kimyoviy xossalarini bayon qildi. Uchta elementga galliy (eka-alyuminiyga), skandiy (eka-borga) va germaniy (eka-silisiyga) nomlari berildi.

Davriy sistemaning birinchi variantini 1869-yilda D.I.Mendeleyev tuzdi. D.I.Mendeleyev tuzgan bu sistemada 63 ta element bo’lib, o’xshash elementlar gorizontal qatorlarga joylashgan edi.

Davriy sistemaning ikkinchi varianti 1870-yilda e'lon qilindi. Bu variantda o’zaro o’xshash elementlar vertikal qatorlarga joylashgan. D.I.Mendeleyev bitta vertikal qatorga joylashgan o’xshash elementlarni gruppa deb, har qaysi ishqoriy metalldan galogengacha bo’lgan elementlar qatorini davr deb atadi.

Asosiy guruhcha A, qo’shimcha guruhcha B bilan belgilanadi. Guruhlar yana maxsus nomlarga ham ega.

I A –Ishqoriy metallar (Li—Fr).

II A—Ishqoriy-yer metallar (Mg—Ra).

V A—Pniktogenlar (N—Sb).

VI A—Xalkogenlar (O—Po).

VII A—Galogenlar (F—At).

VIII A—Nodir gazlar (He—Rn).

VIII B—3 ga: Temir oilasi-Fe, Ni, Co. Ruteniy oilasi: Ru, Rh, Pd Platina oilasi: Os, Ir, Pt.

Guruh raqami—valentlikni, tashqi qavatdagi elektronlar sonini, yuqori oksidlanish darajasi. .

Atomlarning bog’ hosil qilishida elektronlarni tortish qobiliyati elektromanfiylik deyiladi.