Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти



Download 1,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/86
Sana15.06.2022
Hajmi1,43 Mb.
#674593
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   86
Bog'liq
korxonalar moliyasi

соф 
фойда
дейилади. Ушбу кўрсаткич солиқ тўловига кадар бўлган фойда 
суммасидан солиқлар ва тўловлар суммасини чегириш асосида аниқланади. 
Соф фойда таҳлилида унинг утган йилларга шунингдек, корхона бизнес режаси 
кўрсаткичларига 
нисбатан 
ўзгаришлари 
ўрганилади. 
Молиявий 
натижавийликнинг ушбу якуний қатори барча ички ва ташқи ахборотдан 
фойдаланувчилар эътиборидаги масала ҳисобланади. 
Ички ахборотдан фойдаланувчилар ушбу қаторни ўрганиш ва таҳлил 
этиш асосида корхонанинг жорий даврдаги натижавийлигига баҳо берадилар. 
Шунингдек, улар фойдани ўстириш ѐки зарарни минималлаштириш бўйича 


61 
мавжуд ички имкониятларнинг борлигига, истиқбол режаларини белгилашга, 
корхонанинг молиявий аҳволини яхшилаш юзасидан бошқарувнинг муҳим 
стратегик қарорлариини қабул қилишда катта эътибор берадилар. 
Ташқи ахборотдан фойдаланувчилар корхонанинг фойдалилик 
даражасита, ўз
активларини мақсадли бошқаришнинг шартларини белгилашга 
хам жиддий аҳамият беришади. Масалан, корхона мулкида ҳиссали 
катнашувчилар акция эгалари келишувига ѐки хусусий капиталдаги улушига 
караб тақсимланадиган ҳисоб фойдасининг ҳолатига корхона ихтиѐрида 
қоладиган соф фойда ҳамда солиқ идоралари солиқ тўловига кадар бўлган 
фойда билан кизиксалар, инвестиция хомийлари эса корхона фаолиятининг 
барқарорлиги ва ўсиш
даражаларига кўпроқ қизиқадилар. 
 
4.Корхоналар фаолиятини рентабеллик кўрсаткичларини 
ҳисоблаш тартиби 
 
Корхона фойдасининг шаклланишига таъсир этувчи омилларни 
қуйидаги гурухларга ажратиш мумкин: 
- маҳсулот, иш ва хизматларни сотиш ҳажмининг ўзгариши; 
- маҳсулот, иш ва хизматлар баҳосининг ўзгариши; 
- маҳсулот, иш ва хизматлар ишлаб чиқариш харажатларининг 
ўзгариши;
- давр харажатларининг ўзгариши;
- молиявий фаолиятдан олинадиган фойда ва зарарларнинг ўзгариши; 
- фавкулодда фойда ва зарарлар ўзгариши;
- фойдадан олинадиган солиқлар ва солиқли тўловларнинг ўзгариши. 
Рентабеллик корхона фойдалик даражасини характерлайди. Одатда 
унинг бир неча турлари ҳисоб китоб қилинади. Бу бевосита мулкнинг шакли 
бўйича даромадларнинг юзага чиқиш ўрни ѐки базаси бўйича, фойданинг 
ўзгаришига таъсир этувчи бирликлар бўйича ѐки Мустақил бирликлар бўйича 
аникланиши мумкин. 
Рентабелликнинг корхоналар фаолиятида қуйидаги турлари аникланади. 
1. Ишлаб харажатларига нисбатан рентабеллик 
соф фойда 
Р=------------------------------------------------х100% 
Ишлаб харажатлари 
Ушбу кўрсаткич бир сумлик ишлаб харажати ҳисобига олинган фойда 
суммасини характерлайди. 
2. Асосий воситалар рентабеллиги 
Асосий воситалар рентабеллиги ҳар бир сумлик ѐки минг сумлик асосий 
восита ҳисобига туғри келади фойда суммасини характерлайди. Ушбу 
кўрсаткич соф фойда суммасини асосий воситаларнинг ўртача йиллик қийматга 
булиш асосида аникланади. 
соф фойда 
Р=-------------------------------------------------------------------------х100% 
Асосий воситаларнинг ўртача йиллик қиймати 


62 
3. Сотиш бўйича рентабеллик. Сотиш бўйича рентабеллик сотилган 
маҳсулотларнинг фойдали даражасини характерлайди. Ушбу кўрсаткич 
сотишдан олинган ялпи фойда суммасини маҳсулотларни сотишдан олинган 
тушумга булиш асосида аникланади. Яъни
сотишдан олинган фойда 
Р=------------------------------------------------х100% 
Сотишдан олинган тушум суммаси 
4. Оборот активлар рентабеллиги. Ушбу кўрсаткич оборот активларнинг 
ҳар бир сумига туғри келадиган фойда, соф фойда суммасини характерлайди. 
Оборот активлар рентабеллиги олинган соф фойда суммасини оборот 
активларнинг ўртача йиллик қийматига булиш асосида аникланади. 
Соф фойда 
Р=------------------------------------------------х100% 
Оборот активлар ўртача йиллик қиймати 
5. Жами мулк рентабеллиги. Ушбу кўрсаткич корхона мулкининг 
фойдалилик даражасини характерловчи асосий кўрсаткич ҳисобланади. Бу 
кўрсаткичҳар бир сумлик мулкка туғри келадиган соф фойда суммасини 
ифодалайди. 
соф фойда 
Р=------------------------------------------------х100% 
Корхона мулки жами 
6. Ўз маблағлари рентабеллиги. Ушбу кўрсаткич корхонанинг ўзига 
тегишли бўлган маблағларнинг фойдалилик даражасини характерлайди.
Корхона соф фойдасини унинг ўзлик малағлари манбаига булиш асосида 
ўзлик капиталининг фойдалилик даражаси ўрганилади.
Соф фойда 
Р=------------------------------------------------х100% 
Корхона ўзлик маблағлари 
7. Қарз маблағлари рентабеллиги. Ушбу кўрсаткич корхона соф 
фойдасини қарзга олинган маблағларига нисбати асосида аникланади. Бу 
кўрсаткич ҳар бир сумлик қарз маблағига туғри келадиган фойда суммасини 
ифодалайди. 
Соф фойда 
Р=------------------------------------------------х100% 
Қарз маблағлари жами 
8. Асосий воситалар ва моддий оборот маблағлари рентабеллиги. Ушбу 
кўрсаткич соф фойда суммасини корхона асосий воситалари ва моддий оборот 
маблағлари ўртача йиллик қийматига булиш асосида аникланади. У ҳар бир 
сумлик асосий ва оборот маблағига туғри келадиган фрйда суммасини 
характерлайди. 


63 
Соф фойда 
Р=-------------------------------------------------------------------х100% 
Асосий ва оборот маблағлари урт.йил. кийм. 
Рентабеллик ўзгаришига таъсир этувчи омилларга таҳлилда алоҳида 
аҳамият берилади. Рентабеллик ўзгаришига таъсир этувчи омилларни уларда 
катнашувчи бирликларга нисбатан белгилаш мумкин. Масалан маҳсулотни 
сотишга нисбатан рентабеллик ўзгаришига сотишдан олинган ялпи фойда 
сумасининг ўзгариши ва сотишдан олинган тушумлар суммасининг ўзгариши 
таъсир этса, асосий воситалар рентабеллигига корхона соф фойдасининг 
ўзгариши ва асосий воситаларнинг ўртача йиллик қийматининг ўзгариши 
умумий рентабелликка бир сумлик тушумга туғри келадиган соф фойда 
суммасининг ўзгариши, асосий воситалар кайтимининг ўзгариши ва моддий 
оборот маблағлар кайтимининг ўзгаришлари таъсир килади ва х.к.

Download 1,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish