Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

 
3. Корхона ялпи ва соф фойдасининг моҳияти ва аҳамияти. 
 
Корхоналар ўз маҳсулотларини истеъмолчиларга сотади ва бунинг учун пул 
маблағлари оладилар. Лекин бу хам хали фойда олишни билдирмайди. Молиявий 
натижага эга бўлиш учун тушумни маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган харажатлар, 
яъни таннарх билан солиштириб кўриш керак. Агар тушум таннархдан кўп бўлса, 
корхона фойдага эга бўлади; агар тушум таннархга тенг бўлса, у ҳолда корхона 
факатгина қилган харажатларини қоплаган бўлади ва фойда бўлмайди, агар 
харажатлар тушумдан кўп бўлса, у ҳолда корхона зарар кўради, яъни салбий 
молиявий натижага эга бўлади, бу корхонани қийин молиявий ахволга солиб 
қўяди ва инқирозга учратиши хам мумкин. 
Корхоналарнинг, юқорида келтирилган, хўжалик фаолиятидан олинган 
даромадлари ва қилинган харажатлари асосида фойданинг қуйидаги бешта 
кўрсаткичлари аниқланади: 
- маҳсулотни сотишдан олинган ялпи фойда - бу сотишдан олинган соф 
тушум билан сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи ўртасидаги 
тафовут кўринишида бўлади: 
ЯФ=ССТ-ИТ
Бу ерда: 
ЯФ 
- ялпи фойда; 
ССТ
- сотишдан олинган соф тушум; 
ИТ 
- сотилган маҳсулотнинг ишлб чиқариш
таннархи. 
- асосий фаолиятдан кўрилган фойда - бу маҳсулотни сотишдан олинган 
ялпи фойда билан давр харажатлари ўртасидаги тафовут ва плюс асосий 

---

59 
фаолиятдан кўрилган бошқа даромадлар ѐки минус бошқа зарарлар 
кўринишида бўлади: 
АФФ=ЯФ-ДХ+БД-БЗ
Бу ерда: 
АФФ
- асосий фаолиятдан олинган фойда; 
ДХ
- давр харажатлари; 
БД
- асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадлар; 
БЗ
- асосий фаолиятдан кўрилган бошқа зарарлар. 
- умум хўжалик фаолиятидан олинган фойда - бу асосий фаолятдан 
олинган фойда суммаси плюс молиявий фаолиятдан кўрилган даромадлар ва 
минус харажатлар кўринишида бўлади: