Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

Ўз-ўзини текшириш учун саволлар 
1. Калкуляция ва баҳонинг узвий боғлиқлиги нимада намоѐн бўлади? 
2. Корхонага боғлиқ бўлмаган омилларга нималар киради? 
3. Ҳозирда пул тушумини режалаштиришда қандай услублардан 
фойдаланилмоқда? 
4. Маҳсулот сотишдан тушган тушумни қандай тартибда тақсимлаш 
лозим? 
Топшириқлар 
1. Корхоналара пул тушумини тақсимлаш тартибини ўрганиб чиқинг. 
2. Оддий ва иқтисодий ѐки аналитик услубларини фарқли ва афзаллик 
томонларини ўрганиб чиқинг. 
 

---

55 
5-мавзу. Корхоналар фойдаси, унинг тақсимланиши ва 
ишлатилиши 
 
5.1-мавзу. Корхоналарда фойда ва рентабеллик
 
Асосий саволлар: 
1. Корхоналар фойдасининг мазмуни ва моҳияти 
2. 
Иқтисодиѐтнинг 
эркинлашуви 
шароитида 
корхоналар 
фойдасининг аҳамияти 
3. Корхона ялпи ва соф фойдасининг моҳияти ва аҳамияти
4. 
Корхоналар фаолиятини рентабеллик кўрсаткичларини 
ҳисоблаш тартиби. 
 
Таянч сўз ва иборалар 
Фойда, рентабеллик, Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот, 
сотишдан тушган соф тушум, молиявий фаолиятдан даромадлар, 
фавқулотда фойда, соф фойда.
 
1. Корхоналар фойдасининг мазмуни ва моҳияти
 
Иқтисодиѐтнинг эркинлаштирилиши шароитида корхоналар хўжалик 
фаолиятини баҳоловчи асосий мезон - фойда. 
Фойда - бу мураккаб иқтисодий категориялардан бири ҳисобланади. У 
асосан қўшимча қийматни яратиш ва ишлатиш жараѐнида юзага келадиган 
иқтисодий муносабатларни ифодалайди. 
Фойда 
– бу хўжалик субъектига таъсир этадиган асосий ва асосий
бўлмаган фаолият, ҳодисалар, шароитлар капиталининг кўпайиши бўлиб, 
хусусий капиталга тўланадиган бадаллар бундан мустаснодир. 
Даромадлар ва харажатлар тўғрисидаги маълумотлар «Молиявий 
натижалар тўғрисидаги ҳисобот» таркибида акс эттирилиб, улар хўжалик 
юритувчи субъект фаолиятининг ҳисобот даврдаги молиявий натижаларининг 
фойда ѐки зарар эканлигини аниқлаш учун ишлатилади. Фойда (зарар) 
даромадлар ва харажатларни бир-бири билан солиштириш натижасида 
аниқланади, яъни: