Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

3.Оддий ва иқтисодий ѐки аналитик услуб 
 
Ҳозирги вақтда тушумни режалаштиришда оддий ва аналитик услубдан 
фойдаланилади.
Оддий услуб билан тушум ѐки фойдани режалаштириш кам ассортимент 
товарлари ишлаб чиқарувчи корхоналар фаолиятида кулланилади. Бу 

---

51 
услубнинг афзаллиги 1 бирлик ѐки 10 бирлик учун товар маҳсулот учун туғри 
келадиган тушум ѐки фойдани ҳисоблаш имкониятини беради. Бу услубни 
камчилиги корхона фаолиятида ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулот тури бўйича 
тушум ѐки фойдани усиши ѐки камайишига таъсир этувчи омиллар бўйича 
алоҳида тушум ѐки фойда ва зарар олиш имкониятини бермайди.
Тушумни оператив режалаштириш корхона юклатиб юборилган 
маҳсулоти эвазига келиб тушадиган пул маблағларни ўз вақтида келиб 
тушишини назоратига каратилган. 
Маҳсулот сотишда келган тушумни аниқлаш учун сотилган 
маҳсулотнинг ҳажмини амалдаги баҳоларда кушилган қиймат солиғисиз, 
акцизсиз, экспорт маҳсулотларини тарифисиз билиш лозим. 
Корхонада режалаштирилган йилга тушумни ҳисоблаш шу режадаги 
даврда маҳсулотларнинг ассортименти, ишлаб чиқариш ҳажми, сифат 
кўрсаткичи, шартномада кўрсатилган юридик ва молиявий нормаларни 
бажарилиши, ҳамда йил бошига ва йил охирига омбордаги сакланаѐтган товар 
маҳсулоти ва жунатилган товарни ўзгариши хам инобатга олинади.
Корхонанинг молиявий иқтисодчиси томонидан асосий фаолият бўйича 
ишлаб чиқарилган ва сотиш учун мулжалланган товар маҳсулоти бўйича 
тушумни ҳисоблаш корхона шартли улгуржи баҳосида амалга оширилади. 
Маҳсулотларнинг хар бир тури бўйича тан нархни белгилаш 
калькуляциясидаги ишлаб тан нархга нисбатан фойда олиш имконияти 
ҳисобланиб, хар бир товар бўйича шартли равишда корхона улгуржи баҳоси 
ҳисобланади. Жами асосий фаолиятдан келадиган тушумни ҳисоблаш учун шу 
маҳсулотлар бўйича ишлаб ҳажмини инобатга олган ҳолда бир бирлик 
маҳсулот учун белгиланган улгуржи баҳосига кўпайтириш орқали ҳисобланади, 
яъни